Í hverja var hringt? Kristrún Frostadóttir skrifar 31. mars 2022 07:00 Það er fyrir algjöra tilviljun að við vitum að litlir fjárfestar fengu að fjárfesta með afslætti í Íslandsbanka um daginn. Upplýsingar bárust um þrjá innherja. Einn aðili keypti fyrir 55 milljónir króna. Annar fyrir 27 milljónir króna. Og sá þriðji fyrir 11 milljónir króna. Hver var tilgangurinn með því að fá þessa aðila inn? Eru þeir að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu með því að kaupa fyrir 11 milljónir króna? Eru þetta langtímafjárfestar? Þetta eru allt aðilar sem hefðu hæglega getað keypt umrædd bréf á eftirmarkaði, án afsláttar, eins og allir aðrir. Tilgangurinn með tilboðsfyrirkomulaginu var ekki að leyfa nokkrum fagfjárfestum sem eru að fjárfesta fyrir sitt persónulega bókhald að fá smá afslátt. Svona upphæðir – litlar upphæðir sem vekja minni athygli – vekja einmitt upp stærstu spurningarnar. Hvernig voru þessir aðilar valdir? Hversu stór hluti Íslandsbanka í þessari umferð var seldur undir markaðsverði til aðila sem þurftu alls ekki svona afslátt? Til aðila sem eru ekki stórir langtímafjárfestar – heldur mögulega bara á réttum hringilista hjá verðbréfamiðlara? Þessar upplýsingar þurfa að koma fram. Það var tekin ákvörðun í annarri umferð sölu hluta í Íslandsbanka að halda ekki almennt útboð. Almenningi gafst ekki kostur á að kaupa. Rökin voru þau að það hefði verið nóg af slíkum fjárfestum í síðasta útboði. Nú væri komið að hæfu fjárfestunum og mikilvægt að fá að borðinu stóra fjárfesta, sem treystu sér til að styðja við rekstur bankans til lengri tíma, stór hlutur í bankanum þýddi að aðilarnir væru að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu – hluturinn gæti mögulega fallið í verði eftir kaupin. Því væri eðlilegt að veita afslátt af markaðsverði. Kostnaðurinn af útboðinu yrði jafnframt lægri. Jafnræði og gagnsæi yrði leiðarljósið þegar valið væri um slíka fjárfesta. Svona var þessu stillt upp. Þegar fjármálaráðherra var svo spurður að morgni útboðs hvers vegna veittur væri 5 krónu afsláttur af markaðsverði við kaupin, þrátt fyrir umtalsverða umfram eftirspurn eftir bréfum í bankanum, þar á meðal frá stórum lífeyrissjóðum, var sagt að það væri heildarmyndin sem skipti máli. Hverjir keyptu væri það sem skiptir máli. Já, hverjir keyptu skiptir nefnilega máli. Tilboðsfyrirkomulag er þekkt aðferð við sölu á stórum hlutum í fyrirtækjum. Tvennt þarf þó að hafa í huga: 1) Afslátturinn er ekki meitlaður í stein. Hann tekur mið af áhuga – og óljóst er enn hvernig sá áhugi dreifðist. Aðeins hefur borist yfirlýsing frá Bankasýslunni um talsverða umfram eftirspurn. 2) Það er ekki verið að selja bara einhverja eign, eitthvað fyrirtæki. Heldur almenningseign. Því skiptir máli að almenningur fái skýr rök fyrir því hvers vegna verðmiðinn var þessi. Og hvers vegna þeir aðilar sem fengu að kaupa, fengu að kaupa, og af hverju þeir fengu ákveðinn hlut en aðrir ekki. Vandinn er sá að ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa tileinkað sér ákveðinn pólitískan stíl í frásögn af þessu máli – eins og mörgu öðru. Svokölluð „stjórnmál óumflýjanleika“ stunduð. Stjórnmál sem segja þá sögu að við séum alltaf á réttri leið. Þó að vandamál komi upp þá séu þau óumflýjanleg og hliðaráhrif þess hlutlausa kerfis sem stjórnvöld þó móta. Í tilviki sölu almenningseigna í markaðshagkerfi gæti það birst með þeim hætti að aðalmálið sé að koma hlutunum á markað – ósýnilega höndin muni koma hlutunum á réttan stað. Ef hliðarafurð slíkrar sölu sé sú að einhverjir kaupi sem þurfi ekki að kaupa á afslætti þá sé það í raun aðeins aukaatriði. Stóra fréttin sé sú að bankinn hafi verið seldur og heilt yfir gekk allt vel. Þá er hægt að gleyma gildunum, þá þarf ekki að spyrja sig gagnrýnna og erfiða spurninga, horfa inn á við; náttúrulega ferlið sér bara um þetta. Svona hliðarafurð úr frásagnarheimi „stjórnmála óumflýjanleikans“ birtist okkur nefnilega núna. Það er nokkuð öruggt að ef fjármálaráðherra hefði staðið í pontu Alþingis fyrir nokkrum vikum síðan og sagt að það væri markmið með sölunni á Íslandsbanka í þetta skipti að fá inn hóp af tilfallandi smáum fjárfestum til að leggja inn 10-50 milljónir í bankann – og veita þeim afslátt af upphæð sem þeir gátu allt eins keypt á eftirmarkaði – þá hefði verið gerð athugasemd við það. Enda alls ekki uppleggið. Markmiðin með sölunni, á slíku tilboðsverði, virðast nú óljósari en fyrir söluna. Til hvers var vonast til að selja og hvernig fóru tilboðin fram? Það þarf að birta upplýsingar um hverjum bauðst að kaupa á þessu verði, hverjir fengu að fljóta með og hvers vegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Samfylkingin Íslenskir bankar Fjármál heimilisins Alþingi Mest lesið Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Sjá meira
Það er fyrir algjöra tilviljun að við vitum að litlir fjárfestar fengu að fjárfesta með afslætti í Íslandsbanka um daginn. Upplýsingar bárust um þrjá innherja. Einn aðili keypti fyrir 55 milljónir króna. Annar fyrir 27 milljónir króna. Og sá þriðji fyrir 11 milljónir króna. Hver var tilgangurinn með því að fá þessa aðila inn? Eru þeir að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu með því að kaupa fyrir 11 milljónir króna? Eru þetta langtímafjárfestar? Þetta eru allt aðilar sem hefðu hæglega getað keypt umrædd bréf á eftirmarkaði, án afsláttar, eins og allir aðrir. Tilgangurinn með tilboðsfyrirkomulaginu var ekki að leyfa nokkrum fagfjárfestum sem eru að fjárfesta fyrir sitt persónulega bókhald að fá smá afslátt. Svona upphæðir – litlar upphæðir sem vekja minni athygli – vekja einmitt upp stærstu spurningarnar. Hvernig voru þessir aðilar valdir? Hversu stór hluti Íslandsbanka í þessari umferð var seldur undir markaðsverði til aðila sem þurftu alls ekki svona afslátt? Til aðila sem eru ekki stórir langtímafjárfestar – heldur mögulega bara á réttum hringilista hjá verðbréfamiðlara? Þessar upplýsingar þurfa að koma fram. Það var tekin ákvörðun í annarri umferð sölu hluta í Íslandsbanka að halda ekki almennt útboð. Almenningi gafst ekki kostur á að kaupa. Rökin voru þau að það hefði verið nóg af slíkum fjárfestum í síðasta útboði. Nú væri komið að hæfu fjárfestunum og mikilvægt að fá að borðinu stóra fjárfesta, sem treystu sér til að styðja við rekstur bankans til lengri tíma, stór hlutur í bankanum þýddi að aðilarnir væru að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu – hluturinn gæti mögulega fallið í verði eftir kaupin. Því væri eðlilegt að veita afslátt af markaðsverði. Kostnaðurinn af útboðinu yrði jafnframt lægri. Jafnræði og gagnsæi yrði leiðarljósið þegar valið væri um slíka fjárfesta. Svona var þessu stillt upp. Þegar fjármálaráðherra var svo spurður að morgni útboðs hvers vegna veittur væri 5 krónu afsláttur af markaðsverði við kaupin, þrátt fyrir umtalsverða umfram eftirspurn eftir bréfum í bankanum, þar á meðal frá stórum lífeyrissjóðum, var sagt að það væri heildarmyndin sem skipti máli. Hverjir keyptu væri það sem skiptir máli. Já, hverjir keyptu skiptir nefnilega máli. Tilboðsfyrirkomulag er þekkt aðferð við sölu á stórum hlutum í fyrirtækjum. Tvennt þarf þó að hafa í huga: 1) Afslátturinn er ekki meitlaður í stein. Hann tekur mið af áhuga – og óljóst er enn hvernig sá áhugi dreifðist. Aðeins hefur borist yfirlýsing frá Bankasýslunni um talsverða umfram eftirspurn. 2) Það er ekki verið að selja bara einhverja eign, eitthvað fyrirtæki. Heldur almenningseign. Því skiptir máli að almenningur fái skýr rök fyrir því hvers vegna verðmiðinn var þessi. Og hvers vegna þeir aðilar sem fengu að kaupa, fengu að kaupa, og af hverju þeir fengu ákveðinn hlut en aðrir ekki. Vandinn er sá að ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa tileinkað sér ákveðinn pólitískan stíl í frásögn af þessu máli – eins og mörgu öðru. Svokölluð „stjórnmál óumflýjanleika“ stunduð. Stjórnmál sem segja þá sögu að við séum alltaf á réttri leið. Þó að vandamál komi upp þá séu þau óumflýjanleg og hliðaráhrif þess hlutlausa kerfis sem stjórnvöld þó móta. Í tilviki sölu almenningseigna í markaðshagkerfi gæti það birst með þeim hætti að aðalmálið sé að koma hlutunum á markað – ósýnilega höndin muni koma hlutunum á réttan stað. Ef hliðarafurð slíkrar sölu sé sú að einhverjir kaupi sem þurfi ekki að kaupa á afslætti þá sé það í raun aðeins aukaatriði. Stóra fréttin sé sú að bankinn hafi verið seldur og heilt yfir gekk allt vel. Þá er hægt að gleyma gildunum, þá þarf ekki að spyrja sig gagnrýnna og erfiða spurninga, horfa inn á við; náttúrulega ferlið sér bara um þetta. Svona hliðarafurð úr frásagnarheimi „stjórnmála óumflýjanleikans“ birtist okkur nefnilega núna. Það er nokkuð öruggt að ef fjármálaráðherra hefði staðið í pontu Alþingis fyrir nokkrum vikum síðan og sagt að það væri markmið með sölunni á Íslandsbanka í þetta skipti að fá inn hóp af tilfallandi smáum fjárfestum til að leggja inn 10-50 milljónir í bankann – og veita þeim afslátt af upphæð sem þeir gátu allt eins keypt á eftirmarkaði – þá hefði verið gerð athugasemd við það. Enda alls ekki uppleggið. Markmiðin með sölunni, á slíku tilboðsverði, virðast nú óljósari en fyrir söluna. Til hvers var vonast til að selja og hvernig fóru tilboðin fram? Það þarf að birta upplýsingar um hverjum bauðst að kaupa á þessu verði, hverjir fengu að fljóta með og hvers vegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun