Þekkir ÞÚ einkenni slags? Marianne E. Klinke skrifar 29. október 2023 11:01 Heilaslag, einnig kallað slag eða heilablóðfall, er neyðartilvik. Fyrstu viðbrögð við einkennum slags eiga að vera að hringja í Neyðarlínuna og koma fólki tafarlaust á spítala en það skiptir verulegu máli fyrir batahorfur og lífsgæði eftir slag. Því fyrr sem sjúklingur með slag fær meðferð því betri líkur eru á góðum bata. Þess vegna er talað um að „tímatap er heilatap“. Heilaslag hefur mikil áhrif á einstaklinga og samfélagið í heild. Áætlað er að einn af hverjum fjórum einstaklingum fái heilaslag á lífsleiðinni. Það er önnur helsta orsök færnisskerðingar og þriðja helsta orsök dauðsfalla í heiminum. Máttleysi, lömun og óskýrt tal Í dag, á alþjóðlega slagdeginum, er tilvalið að nota tækifærið og minna á algengustu einkenni slags. Til þess að muna og bera kennsl á einkenni slags er notast við FAST skammstöfunina sem stendur fyrir ensku orðin Face, Arm, Speech, Time. Til gamans gætum við þýtt það sem Fés, Arm, Setningarugl og Tíma. Megineinkenni sem koma fram í FAST eru: F - Lömun í andliti. Ef þig grunar slag getur þú beðið einstaklinginn um að brosa, ef munnur eða auga síga niðuur öðru megin er líklegt að einstaklingurinn sé að fá slag. A - Máttleysi í handlegg. Þá getur þú beðið einstaklinginn að halda höndunum uppi. Ef annar handleggurinn sígur niður eða lyftist ekki upp getur það einnig verið merki um slag. S - Óskýrt tal. Biddu einstaklinginn að fara með einfalda setningu. Ef setningin kemur út óskýrt eða ef einstaklingurinn veit ekki hvað á að segja gæti það bent til slags. T - Tíminn skiptir öllu máli! Ef þú verður vitni að eða upplifir eitthvað af þessum einkennum skal hringja strax í 112 og biðja um sjúkrabíl. Það skiptir engu þótt ekki sé um verki að ræða - langflest heilaslög eru verkjalaus. Mikilvægt að kenna börnunum Það er mikilvægt að öll fjölskyldan þekki einkenni heilaslags og eins og með svo margt annað er gott að kenna börnunum. Þar kemur fræðsluverkefnið um FAST 112 hetjurnar sterkt til sögunnar en þar læra börnin um FAST einkennin í gengum teiknimyndahetjur; Friðrik Fyndna Fés, Arnór Arm, Soffía Söngkonu og Tómas Tímanlega. FAST hetju verkefnið er alþjóðlegt og margverðlaunað verkefni sem nýtur stuðnings alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, alþjóðlegu slagsamtakanna og Heilaheilla á Íslandi. Í áætlun Evrópusambandsins, „Heilbrigðari saman“ árið 2022, var FAST hetjuverkefnið tiltekið sem eitt af fimm mikilvægum heilsu- og menntaverkefnum sem mælt er með að stutt sé við. Nú þegar hefur verkefnið verið kennt í fjölda skóla hérlendis og nær 3000 íslensk börn hafa tekið þátt um land allt. Markmiðið er að kenna börnum á aldrinum 5-9 ára einkenni slags og viðbrögð við þeim m.a. í gegnum skemmtilegar teiknimyndapersónur, leiki og verkefni. Börnin skemmta sér og eflast í að hringja í Neyðarlínuna – á svipaðan hátt og er með 112 verkefnið. Börnin eru svo hvött til að miðla þekkingu sinni áfram, til foreldra, ömmu og afa, og þannig næst dreifing út í samfélagið. Foreldrar eru virkjaðir m.a. með því að nota gagnvirka vefsíðu, en einnig með persónulegu slagtengdu efni sem er gert af börnunum. Börnin teikna hetjurnar og útbúa spjöld sem hægt er að leika með og sýna FAST einkenni og rétt viðbrögð. Þátttaka er auðveld þar sem allt FAST námsefnið er á íslensku, það er einfalt í notkun og er skólum og kennurum að kostnaðarlausu. En nú þegar hafa yfir 250.000 börn frá hinum ýmsu löndum tekið þátt í verkefninu og sýna niðurstöður rannsókna að fræðslan er áhrifarík. Þekking barna og foreldra um einkenni slags hefur aukist með þátttöku í verkefninu. Á alþjóðlega slagdeginum sem er í dag, 29. október, hvet ég fólk til að kynna sér einkenni heilaslags og hvet jafnframt kennara og skólastjórnendur til að taka þátt í FAST hetju verkefninu. Vitundarvakning er nauðsynleg til að ná fólki á spítala í tæka tíð svo slagmeðferð gagnist sem best. Allar upplýsingar um verkefnið má finna á fastheroes.com Höfundur greinarinnar er prófessor við hjúkrunar- og ljósmæðradeild Háskóla Íslands og forstöðurmaður fræðasviðs í hjúkrun tauga- og taugaendurhæfinga sjúklinga á Landspítala. Hún er stýrir einnig FAST 112 hetjuverkefninu hér á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Heilaslag, einnig kallað slag eða heilablóðfall, er neyðartilvik. Fyrstu viðbrögð við einkennum slags eiga að vera að hringja í Neyðarlínuna og koma fólki tafarlaust á spítala en það skiptir verulegu máli fyrir batahorfur og lífsgæði eftir slag. Því fyrr sem sjúklingur með slag fær meðferð því betri líkur eru á góðum bata. Þess vegna er talað um að „tímatap er heilatap“. Heilaslag hefur mikil áhrif á einstaklinga og samfélagið í heild. Áætlað er að einn af hverjum fjórum einstaklingum fái heilaslag á lífsleiðinni. Það er önnur helsta orsök færnisskerðingar og þriðja helsta orsök dauðsfalla í heiminum. Máttleysi, lömun og óskýrt tal Í dag, á alþjóðlega slagdeginum, er tilvalið að nota tækifærið og minna á algengustu einkenni slags. Til þess að muna og bera kennsl á einkenni slags er notast við FAST skammstöfunina sem stendur fyrir ensku orðin Face, Arm, Speech, Time. Til gamans gætum við þýtt það sem Fés, Arm, Setningarugl og Tíma. Megineinkenni sem koma fram í FAST eru: F - Lömun í andliti. Ef þig grunar slag getur þú beðið einstaklinginn um að brosa, ef munnur eða auga síga niðuur öðru megin er líklegt að einstaklingurinn sé að fá slag. A - Máttleysi í handlegg. Þá getur þú beðið einstaklinginn að halda höndunum uppi. Ef annar handleggurinn sígur niður eða lyftist ekki upp getur það einnig verið merki um slag. S - Óskýrt tal. Biddu einstaklinginn að fara með einfalda setningu. Ef setningin kemur út óskýrt eða ef einstaklingurinn veit ekki hvað á að segja gæti það bent til slags. T - Tíminn skiptir öllu máli! Ef þú verður vitni að eða upplifir eitthvað af þessum einkennum skal hringja strax í 112 og biðja um sjúkrabíl. Það skiptir engu þótt ekki sé um verki að ræða - langflest heilaslög eru verkjalaus. Mikilvægt að kenna börnunum Það er mikilvægt að öll fjölskyldan þekki einkenni heilaslags og eins og með svo margt annað er gott að kenna börnunum. Þar kemur fræðsluverkefnið um FAST 112 hetjurnar sterkt til sögunnar en þar læra börnin um FAST einkennin í gengum teiknimyndahetjur; Friðrik Fyndna Fés, Arnór Arm, Soffía Söngkonu og Tómas Tímanlega. FAST hetju verkefnið er alþjóðlegt og margverðlaunað verkefni sem nýtur stuðnings alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar, alþjóðlegu slagsamtakanna og Heilaheilla á Íslandi. Í áætlun Evrópusambandsins, „Heilbrigðari saman“ árið 2022, var FAST hetjuverkefnið tiltekið sem eitt af fimm mikilvægum heilsu- og menntaverkefnum sem mælt er með að stutt sé við. Nú þegar hefur verkefnið verið kennt í fjölda skóla hérlendis og nær 3000 íslensk börn hafa tekið þátt um land allt. Markmiðið er að kenna börnum á aldrinum 5-9 ára einkenni slags og viðbrögð við þeim m.a. í gegnum skemmtilegar teiknimyndapersónur, leiki og verkefni. Börnin skemmta sér og eflast í að hringja í Neyðarlínuna – á svipaðan hátt og er með 112 verkefnið. Börnin eru svo hvött til að miðla þekkingu sinni áfram, til foreldra, ömmu og afa, og þannig næst dreifing út í samfélagið. Foreldrar eru virkjaðir m.a. með því að nota gagnvirka vefsíðu, en einnig með persónulegu slagtengdu efni sem er gert af börnunum. Börnin teikna hetjurnar og útbúa spjöld sem hægt er að leika með og sýna FAST einkenni og rétt viðbrögð. Þátttaka er auðveld þar sem allt FAST námsefnið er á íslensku, það er einfalt í notkun og er skólum og kennurum að kostnaðarlausu. En nú þegar hafa yfir 250.000 börn frá hinum ýmsu löndum tekið þátt í verkefninu og sýna niðurstöður rannsókna að fræðslan er áhrifarík. Þekking barna og foreldra um einkenni slags hefur aukist með þátttöku í verkefninu. Á alþjóðlega slagdeginum sem er í dag, 29. október, hvet ég fólk til að kynna sér einkenni heilaslags og hvet jafnframt kennara og skólastjórnendur til að taka þátt í FAST hetju verkefninu. Vitundarvakning er nauðsynleg til að ná fólki á spítala í tæka tíð svo slagmeðferð gagnist sem best. Allar upplýsingar um verkefnið má finna á fastheroes.com Höfundur greinarinnar er prófessor við hjúkrunar- og ljósmæðradeild Háskóla Íslands og forstöðurmaður fræðasviðs í hjúkrun tauga- og taugaendurhæfinga sjúklinga á Landspítala. Hún er stýrir einnig FAST 112 hetjuverkefninu hér á Íslandi.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun