Hvernig fæ ég manninn minn til að lesa þetta? Hulda Tölgyes og Þorsteinn V. Einarsson skrifa 5. desember 2023 10:00 Konur kannast vel við þriðju vaktina og eru farnar að hafa hátt um ósanngirnina sem felst í því að bera byrðina af henni einar. Karlar kannast hins vegar síður við þriðju vaktina, hæðast að henni, efast um tilvist hennar eða í besta falli gera lítið úr umfanginu. Það er lýsandi fyrir eðli vandans. Viðkvæmir karlar Í samhengi íhaldssamra rótgróinna karlmennskuhugmynda er frekar merkilegt, eða raunar sorglegt, hvað þarf lítið til að koma fullorðnum körlum algjörlega úr jafnvægi. Nóg virðist vera að benda á hið augljósa og vel rannsakaða mynstur að karlar axli ekki þá ábyrgð sem þeim ber og þeir komi sér kerfisbundið undan heimilis- og fjölskyldustörfum. Bera margir fyrir sig fyrirvinnuhlutverkið eða tína til hæfilega íþyngjandi og tilfallandi verkefni annarrar vaktarinnar sem þeir sinntu — einhvern tímann. Staðreyndin er sú að það er oft meiri vinna fyrir konu að vera í sambúð með karlmanni en ekki. Staðreynd sem er of óþægileg og fær bestu karla til að hrökklast í vörn, væla yfir ósanngirni árásargjörnu femínistanna og telja sig ekki njóta þeirrar virðingar sem þeim ber. Líklega þá virðingu að vera hlíft við þeim óþægindum að þurfa að horfast í augu við staðreyndir. Með því að veita athygli þeim óþægindum karla sem upplifa þessa umræðu sem persónulega árás á sig missum við sjónar á þeim sálrænu og líkamlegu afleiðingum sem konur verða fyrir vegna of mikils álags á vöktunum. Við missum sjónar á alvarleika vandans vegna viðkvæmni íhaldssamra karla. Undanbragðafimi Fimi karla við að koma sér undan ábyrgð er svo algeng og útbreidd að hún er orðin að sjálfstæðu vandamáli sem bætist á þriðju vakt kvenna. Vegna viðkvæmni karla og inngróinnar karllægni virðist fólk frekar til í að viðhalda misréttinu og kæfa konur í verkefnum þriðju vaktarinnar en að krefja karla um ábyrgð og að dvelja í eigin óþægindum. Óþægindum sem er engum nema þeim og karllægni samfélagsins um að kenna. Konur spyrja okkur oft hvernig þær geti fengið karlinn sinn til að lesa bókina okkar, mæta á námskeið eða hlusta á hlaðvarpsþátt. Þær hugsa leiðir til að hvetja þá, virkja og styðja á eins blíðlegan hátt og hugsast getur. Þær undirbúa sig fyrir samtalið og reyna að velja sem heppilegasta tímasetningu til að ræða þriðju vaktina. Þetta bætist ofan á öll önnur verkefni sem liggja á herðum kvenna á sama tíma og þær vilja ekki styggja karlana sína, ekki koma þeim úr jafnvægi. Aukavinna þriðju vaktarinnar Rannsóknir hafa dregið fram hvernig konur forgangsraða tilfinningum og þörfum annarra umfram sinna eigin. Þetta á við um þriðju vaktina líka þar sem konur þurfa ekki bara að gera hluti sem þær nenna ekki neitt með tilheyrandi persónulegum og samfélagslegum fórnarkostnaði. Konur reyna líka að finna leiðir til að koma körlunum sínum ekki úr tilfinningalegu jafnvægi við að benda þeim á hluti sem þær ættu yfir höfuð ekki einu sinni að þurfa að benda á. Konur hafa í þessu samhengi líst körlunum sínum, mökunum, sem aukabarni sem þurfi að sinna, taka til eftir, þrífa upp eftir og leiðbeina. Og auk þess gera þeir tilkall til þess að stunda kynlíf með þeim líka, jafnvel algjörlega óháð eigin löngunum. Við erum farin að dansa óþægilega á línu kynferðisofbeldis þegar kynlíf er stundað á forsendum annars aðilans. Þessi forgangsröðun kvenna og ögun eigin tilfinninga til að mæta kröfum annarra er kölluð aukavinna þriðju vaktarinnar. Hver er lausnin? Konur velta fyrir sér hvernig þær geti fengið karlana sína til að hlusta á sig og skilja álagið, byrðina og misréttið en karlar krefjast þess að fá lausnina. „Segðu mér bara hvað ég á að gera“, „skrifaðu bara lista“ og sjá fyrir sér nokkrar mínútur þar sem þeir kippa þessu í liðinn, eflaust undir yfirumsjón og með svörum frá konu sem er á vaktinni. Þetta er dæmigerð karllæg hugsun þótt það myndi vissulega gera gagn ef karlar myndu bara axla jafna ábyrgð á öllum störfum sem tilheyra heimilis- og fjölskyldulífi. En jafnvel þótt þeir reyndu er það ekki nóg. Hindranirnar er nefnilega líka að finna í kerfisbundnum aðstöðumun þar sem kynjaður vinnumarkaður, launamunur og rótgrónar karlmennsku- og kvenleikahugmyndir hafa stýrandi áhrif. Lausnin felst til að byrja með í fúsleikanum, viljanum til ábyrgðar og þess að þola við í óþægindunum. Til dæmis að dvelja í óþægindunum sem þessi stutti pistill olli þér í stað þess að beina þeim að okkur eða makanum þínum (fyrir að senda þér hann) eða leitast við að rökræða hvernig þú ert nú ekki svo slæmur. Hulda Tölgyes sálfræðingur og Þorsteinn V. Einarsson kynjafræðingur. Höfundar eru stofnendur thridja.is og höfundar bókarinnar Þriðja vaktin – Jafnréttishandbók heimilisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hulda Jónsdóttir Tölgyes Þorsteinn V. Einarsson Jafnréttismál Mest lesið Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Konur kannast vel við þriðju vaktina og eru farnar að hafa hátt um ósanngirnina sem felst í því að bera byrðina af henni einar. Karlar kannast hins vegar síður við þriðju vaktina, hæðast að henni, efast um tilvist hennar eða í besta falli gera lítið úr umfanginu. Það er lýsandi fyrir eðli vandans. Viðkvæmir karlar Í samhengi íhaldssamra rótgróinna karlmennskuhugmynda er frekar merkilegt, eða raunar sorglegt, hvað þarf lítið til að koma fullorðnum körlum algjörlega úr jafnvægi. Nóg virðist vera að benda á hið augljósa og vel rannsakaða mynstur að karlar axli ekki þá ábyrgð sem þeim ber og þeir komi sér kerfisbundið undan heimilis- og fjölskyldustörfum. Bera margir fyrir sig fyrirvinnuhlutverkið eða tína til hæfilega íþyngjandi og tilfallandi verkefni annarrar vaktarinnar sem þeir sinntu — einhvern tímann. Staðreyndin er sú að það er oft meiri vinna fyrir konu að vera í sambúð með karlmanni en ekki. Staðreynd sem er of óþægileg og fær bestu karla til að hrökklast í vörn, væla yfir ósanngirni árásargjörnu femínistanna og telja sig ekki njóta þeirrar virðingar sem þeim ber. Líklega þá virðingu að vera hlíft við þeim óþægindum að þurfa að horfast í augu við staðreyndir. Með því að veita athygli þeim óþægindum karla sem upplifa þessa umræðu sem persónulega árás á sig missum við sjónar á þeim sálrænu og líkamlegu afleiðingum sem konur verða fyrir vegna of mikils álags á vöktunum. Við missum sjónar á alvarleika vandans vegna viðkvæmni íhaldssamra karla. Undanbragðafimi Fimi karla við að koma sér undan ábyrgð er svo algeng og útbreidd að hún er orðin að sjálfstæðu vandamáli sem bætist á þriðju vakt kvenna. Vegna viðkvæmni karla og inngróinnar karllægni virðist fólk frekar til í að viðhalda misréttinu og kæfa konur í verkefnum þriðju vaktarinnar en að krefja karla um ábyrgð og að dvelja í eigin óþægindum. Óþægindum sem er engum nema þeim og karllægni samfélagsins um að kenna. Konur spyrja okkur oft hvernig þær geti fengið karlinn sinn til að lesa bókina okkar, mæta á námskeið eða hlusta á hlaðvarpsþátt. Þær hugsa leiðir til að hvetja þá, virkja og styðja á eins blíðlegan hátt og hugsast getur. Þær undirbúa sig fyrir samtalið og reyna að velja sem heppilegasta tímasetningu til að ræða þriðju vaktina. Þetta bætist ofan á öll önnur verkefni sem liggja á herðum kvenna á sama tíma og þær vilja ekki styggja karlana sína, ekki koma þeim úr jafnvægi. Aukavinna þriðju vaktarinnar Rannsóknir hafa dregið fram hvernig konur forgangsraða tilfinningum og þörfum annarra umfram sinna eigin. Þetta á við um þriðju vaktina líka þar sem konur þurfa ekki bara að gera hluti sem þær nenna ekki neitt með tilheyrandi persónulegum og samfélagslegum fórnarkostnaði. Konur reyna líka að finna leiðir til að koma körlunum sínum ekki úr tilfinningalegu jafnvægi við að benda þeim á hluti sem þær ættu yfir höfuð ekki einu sinni að þurfa að benda á. Konur hafa í þessu samhengi líst körlunum sínum, mökunum, sem aukabarni sem þurfi að sinna, taka til eftir, þrífa upp eftir og leiðbeina. Og auk þess gera þeir tilkall til þess að stunda kynlíf með þeim líka, jafnvel algjörlega óháð eigin löngunum. Við erum farin að dansa óþægilega á línu kynferðisofbeldis þegar kynlíf er stundað á forsendum annars aðilans. Þessi forgangsröðun kvenna og ögun eigin tilfinninga til að mæta kröfum annarra er kölluð aukavinna þriðju vaktarinnar. Hver er lausnin? Konur velta fyrir sér hvernig þær geti fengið karlana sína til að hlusta á sig og skilja álagið, byrðina og misréttið en karlar krefjast þess að fá lausnina. „Segðu mér bara hvað ég á að gera“, „skrifaðu bara lista“ og sjá fyrir sér nokkrar mínútur þar sem þeir kippa þessu í liðinn, eflaust undir yfirumsjón og með svörum frá konu sem er á vaktinni. Þetta er dæmigerð karllæg hugsun þótt það myndi vissulega gera gagn ef karlar myndu bara axla jafna ábyrgð á öllum störfum sem tilheyra heimilis- og fjölskyldulífi. En jafnvel þótt þeir reyndu er það ekki nóg. Hindranirnar er nefnilega líka að finna í kerfisbundnum aðstöðumun þar sem kynjaður vinnumarkaður, launamunur og rótgrónar karlmennsku- og kvenleikahugmyndir hafa stýrandi áhrif. Lausnin felst til að byrja með í fúsleikanum, viljanum til ábyrgðar og þess að þola við í óþægindunum. Til dæmis að dvelja í óþægindunum sem þessi stutti pistill olli þér í stað þess að beina þeim að okkur eða makanum þínum (fyrir að senda þér hann) eða leitast við að rökræða hvernig þú ert nú ekki svo slæmur. Hulda Tölgyes sálfræðingur og Þorsteinn V. Einarsson kynjafræðingur. Höfundar eru stofnendur thridja.is og höfundar bókarinnar Þriðja vaktin – Jafnréttishandbók heimilisins.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun