Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 29. júlí 2024 08:00 Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið á einhverjum tímapunkti í framtíðinni liggur fyrir að við Íslendingar myndum alltaf greiða miklu meira til sambandsins en við fengjum til baka frá því í formi styrkja. Þetta hafa verið niðurstöður allra rannsókna sem gerðar hafa verið í þeim efnum. Við yrðum þannig á meðal þeirra ríkja innan Evrópusambandsins sem eru svonefndir nettó-greiðendur til þess. Meðal þess sem ríki Evrópusambandsins greiða til þess eru umfangsmikil fjárframlög sem taka mið af ákveðnu hlutfalli af landsframleiðslu þeirra, ákveðinni hlutdeild í greiddum virðisaukaskatti innan þeirra og öllum tollum á innfluttar vörur til þeirra frá ríkjum utan sambandsins auk annarra greiðslna. Í öllum tilfellum er um að ræða fjármuni sem koma fyrst og fremst úr vösum almennra skattgreiðenda í ríkjunum. Fyrir vikið var afar athyglisvert að lesa grein Gauta Kristmannssonar á Vísir.is fyrir helgi þar sem hann dró upp afar dökka mynd af framtíð Reykjanesskagans og vildi meina að við slíkar aðstæður kæmi sér vel að vera innan Evrópusambandsins til þess að komast í sjóði þess. Veruleikinn er hins vegar sá sem fyrr segir að við værum alltaf að greiða meira í sjóði sambandsins en það sem við gætum mögulega fengið úr þeim. Viðvarandi fjöldaatvinnuleysi Fleira varð Gauta að yrkisefni. Til að mynda gaf hann ekkert fyrir það að sjálfstæður gjaldmiðill væri ávísun á minna atvinnuleysi. Fjölmargir hefðu þannig misst vinnuna í kjölfar bankahrunsins 2008 og ófáir leitað út fyrir landsteinana að vinnu. Vissulega rétt þó það ástand hafi aðeins varað tímabundið. Miklu fleiri hafa hins vegar komið hingað til lands til vinnu á liðnum árum. Einkum frá Evrópusambandinu. Meðalatvinnuleysi á ársgrundvelli fór mest í 8,3% í kjölfar bankahrunsins. Árlegt meðalatvinnuleysi hefur verið um 4,3% hér á landi undanfarinn aldarfjórðung en um 10% á evrusvæðinu. Jafnvel á uppgangstímum hefur atvinnuleysi þar verið mun meira en hérlendis. Þá er atvinnuleysi innan svæðisins iðulega talsvert meira en innan Evrópusambandsins í heild. Það er að viðbættum ríkjum sem ekki nota evruna. Minna árlegt atvinnuleysi varð þannig í kjölfar bankahrunsins en hefur lengst af verið viðvarandi á evrusvæðinu. Sveiflur í hagkerfum hverfa enda ekki við það að festa gengið eins og fælist í upptöku evrunnar heldur koma einfaldlega fram annars staðar og þá yfirleitt í atvinnustiginu. Þá heitir sá stöðugleiki sem sagður er hafa ríkt á evrusvæðinu réttu nafni efnahagsleg stöðnun og þykir ekki beint æskilegur. Hraðbátarnir og olíuskipið Hvað kórónuveirufaraldurinn varðar, sem Gauti kaus að nefna sem dæmi um það að gott væri að vera í sem nánustum tengslum við Evrópusambandið, tók sambandið bæði seint og illa við sér varðandi bólusetningar og eftirleikurinn varð ekki betri. Þetta varð meðal annars til þess að ófá ríki þess, þar á meðal Þýzkaland, gáfust upp á seinaganginum hjá því og fóru að verða sér úti um bóluefni á eigin vegum. Framganga Evrópusambandsins var harðlega gagnrýnd af miklum Evrópusambandssinnum eins og til dæmis Guy Verhofstadt, fyrrverandi forseta þings sambandsins, sem sakaði það meðal annars um að hafa klúðrað samningum við lyfjaframleiðendur. Þannig hefði til að mynda verið fyrir að fara mjög óljósu orðalagi í samningunum varðandi afhendingartíma ólíkt til dæmis samningum Breta. Spurð út í seinagang Evrópusambandsins miðað við ýmis ríki utan þess gaf Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar sambandsins, þá skýringu í febrúar 2021 að ákvarðanaferlið innan þess væri flókið og tímafrekt: „Eitt og sér getur ríki verið eins og hraðbátur á meðan Evrópusambandið er meira eins og olíuskip,“ sagði von der Leyen. Með öðrum orðum svifaseint og lengi að bregðast við. Bölsýnistalið kemur ekki á óvart Framganga Evrópusambandsins vegna kórónuveirufaraldursins er ekkert einsdæmi þegar krísuástand hefur skapazt. Þannig hafa viðbrögð sambandsins ítrekað mislukkast með hliðstæðum hætti þegar miklir erfiðleikar hafa knúið dyra á liðnum árum. Hvort sem það hefur verið, fyrir utan kórónuveirufaraldurinn, efnahagskrísan fyrir 15 árum, flóttamannakrísan um miðjan síðasta áratug eða Úkraínustríðið. Hins vegar hefur samruninn innan Evrópusambandsins og forvera þess alla tíð þrifizt á krísum í samræmi við forskrift franska diplómatans Jean Monnet, sem hefur öðrum fremur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar, um að krísur yrðu drifkraftur hennar. Við þær aðstæður væri hægt að fá fólk til þess að taka ákvarðanir sem það væri annars mótfallið. Bölsýnistal Gauta kemur þannig ekki mjög á óvart. Við þetta bætist síðan til að mynda sá veruleiki að vægi ríkja innan Evrópusambandsins þegar teknar eru ákvarðanir á vettvangi þess fer fyrst og fremst eftir því hversu fjölmenn þau eru. Þar á meðal um sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga afar miklu máli. Með öðrum orðum er auðvitað miklu betra hlutskipti að vera hraðbátur en svo gott sem áhrifalausir farþegar í svifaseinu olíuskipi. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Evrópusambandið Mest lesið Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið á einhverjum tímapunkti í framtíðinni liggur fyrir að við Íslendingar myndum alltaf greiða miklu meira til sambandsins en við fengjum til baka frá því í formi styrkja. Þetta hafa verið niðurstöður allra rannsókna sem gerðar hafa verið í þeim efnum. Við yrðum þannig á meðal þeirra ríkja innan Evrópusambandsins sem eru svonefndir nettó-greiðendur til þess. Meðal þess sem ríki Evrópusambandsins greiða til þess eru umfangsmikil fjárframlög sem taka mið af ákveðnu hlutfalli af landsframleiðslu þeirra, ákveðinni hlutdeild í greiddum virðisaukaskatti innan þeirra og öllum tollum á innfluttar vörur til þeirra frá ríkjum utan sambandsins auk annarra greiðslna. Í öllum tilfellum er um að ræða fjármuni sem koma fyrst og fremst úr vösum almennra skattgreiðenda í ríkjunum. Fyrir vikið var afar athyglisvert að lesa grein Gauta Kristmannssonar á Vísir.is fyrir helgi þar sem hann dró upp afar dökka mynd af framtíð Reykjanesskagans og vildi meina að við slíkar aðstæður kæmi sér vel að vera innan Evrópusambandsins til þess að komast í sjóði þess. Veruleikinn er hins vegar sá sem fyrr segir að við værum alltaf að greiða meira í sjóði sambandsins en það sem við gætum mögulega fengið úr þeim. Viðvarandi fjöldaatvinnuleysi Fleira varð Gauta að yrkisefni. Til að mynda gaf hann ekkert fyrir það að sjálfstæður gjaldmiðill væri ávísun á minna atvinnuleysi. Fjölmargir hefðu þannig misst vinnuna í kjölfar bankahrunsins 2008 og ófáir leitað út fyrir landsteinana að vinnu. Vissulega rétt þó það ástand hafi aðeins varað tímabundið. Miklu fleiri hafa hins vegar komið hingað til lands til vinnu á liðnum árum. Einkum frá Evrópusambandinu. Meðalatvinnuleysi á ársgrundvelli fór mest í 8,3% í kjölfar bankahrunsins. Árlegt meðalatvinnuleysi hefur verið um 4,3% hér á landi undanfarinn aldarfjórðung en um 10% á evrusvæðinu. Jafnvel á uppgangstímum hefur atvinnuleysi þar verið mun meira en hérlendis. Þá er atvinnuleysi innan svæðisins iðulega talsvert meira en innan Evrópusambandsins í heild. Það er að viðbættum ríkjum sem ekki nota evruna. Minna árlegt atvinnuleysi varð þannig í kjölfar bankahrunsins en hefur lengst af verið viðvarandi á evrusvæðinu. Sveiflur í hagkerfum hverfa enda ekki við það að festa gengið eins og fælist í upptöku evrunnar heldur koma einfaldlega fram annars staðar og þá yfirleitt í atvinnustiginu. Þá heitir sá stöðugleiki sem sagður er hafa ríkt á evrusvæðinu réttu nafni efnahagsleg stöðnun og þykir ekki beint æskilegur. Hraðbátarnir og olíuskipið Hvað kórónuveirufaraldurinn varðar, sem Gauti kaus að nefna sem dæmi um það að gott væri að vera í sem nánustum tengslum við Evrópusambandið, tók sambandið bæði seint og illa við sér varðandi bólusetningar og eftirleikurinn varð ekki betri. Þetta varð meðal annars til þess að ófá ríki þess, þar á meðal Þýzkaland, gáfust upp á seinaganginum hjá því og fóru að verða sér úti um bóluefni á eigin vegum. Framganga Evrópusambandsins var harðlega gagnrýnd af miklum Evrópusambandssinnum eins og til dæmis Guy Verhofstadt, fyrrverandi forseta þings sambandsins, sem sakaði það meðal annars um að hafa klúðrað samningum við lyfjaframleiðendur. Þannig hefði til að mynda verið fyrir að fara mjög óljósu orðalagi í samningunum varðandi afhendingartíma ólíkt til dæmis samningum Breta. Spurð út í seinagang Evrópusambandsins miðað við ýmis ríki utan þess gaf Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar sambandsins, þá skýringu í febrúar 2021 að ákvarðanaferlið innan þess væri flókið og tímafrekt: „Eitt og sér getur ríki verið eins og hraðbátur á meðan Evrópusambandið er meira eins og olíuskip,“ sagði von der Leyen. Með öðrum orðum svifaseint og lengi að bregðast við. Bölsýnistalið kemur ekki á óvart Framganga Evrópusambandsins vegna kórónuveirufaraldursins er ekkert einsdæmi þegar krísuástand hefur skapazt. Þannig hafa viðbrögð sambandsins ítrekað mislukkast með hliðstæðum hætti þegar miklir erfiðleikar hafa knúið dyra á liðnum árum. Hvort sem það hefur verið, fyrir utan kórónuveirufaraldurinn, efnahagskrísan fyrir 15 árum, flóttamannakrísan um miðjan síðasta áratug eða Úkraínustríðið. Hins vegar hefur samruninn innan Evrópusambandsins og forvera þess alla tíð þrifizt á krísum í samræmi við forskrift franska diplómatans Jean Monnet, sem hefur öðrum fremur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar, um að krísur yrðu drifkraftur hennar. Við þær aðstæður væri hægt að fá fólk til þess að taka ákvarðanir sem það væri annars mótfallið. Bölsýnistal Gauta kemur þannig ekki mjög á óvart. Við þetta bætist síðan til að mynda sá veruleiki að vægi ríkja innan Evrópusambandsins þegar teknar eru ákvarðanir á vettvangi þess fer fyrst og fremst eftir því hversu fjölmenn þau eru. Þar á meðal um sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga afar miklu máli. Með öðrum orðum er auðvitað miklu betra hlutskipti að vera hraðbátur en svo gott sem áhrifalausir farþegar í svifaseinu olíuskipi. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar