Vilja Bandaríkin bæta samskipti sín við Rússland og um leið styrkja stöðu sína gagnvart Kína? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar 17. febrúar 2025 10:16 Staðan á vígvellinum í Úkraínu fer versnandi og Úkraína getur tæpast breytt þeirri stöðu. Við það bætist að Donald Trump er kominn til valda sem forseti Bandaríkjanna og hefur ekki áhuga á að halda stríðinu áfram. Trump vill semja um frið við Rússland og fá kostnað vegna hernaðaraðstoðar til Úkraínu endurgreiddan með aðgangi að auðlindum landsins. Risaupphæðir eins 500 milljarðar Bandaríkjadala hafa verið nefndar. ESB mun svo væntanleg að mestu sitja uppi með kostnaðinn að enduruppbyggingu Úkraínu sem verður erfitt. NATO ríki sem mörg eru í ESB eiga svo að auki að verja 5% af vergri landsframleiðslu til varnarmála. Trump vill einbeita sér að sínum eigin landamærum og svo að Asíu vegna uppgangs Kína auk þess sem staðan í Mið-Austurlöndum viðkvæm. Í þeirri stórveldasamkeppni sem nú er í gangi borgar sig sennilega fyrir Bandaríkin að bæta samskipti við Rússland. Þannig geta Bandaríkin styrkt sína stöðu gagnvart Kína. Evrópa skiptir nú minna máli. Donald Trump er hvorki vinur ESB eða NATO. Þetta er slæm staða fyrir Evrópu, en að mínum dómi sá verukeiki sem við stöndum frammi fyrir nú. Kröfur Pútin KröfurVladimir Pútin varðandi friðarsamninga eru að: (i) Úkraína verði alltaf hlutlaust ríki og aldrei í NATO, (ii) að Úkraína láti af hendi fjögur héruð (Donetsk, Luhansk, Kherson and Zaporizhzhia oblasts), og (iii) að Krímskaginn tilheyri Rússlandi. Pútin vill ekki vopnahlé af ótta við að það verði notað til að vopnavæða Úkraínu enn frekar og þjálfa fleiri hermann. Rússar vilja ekki semja við Volodymyr Zelensky og staða hans er veik. Pútin vill tala beint við Donald Trump, ekki ESB. Óskynsamlega ummæli leiðtoga ESB Leiðtogar ESB og Evrópuríkja hafa áhyggjur og óttast að þeir verði ekki hafðir með í ráðum varðandi friðarsamninga um Úkraínu. Sumir leiðtogar ESB hafa talað ógætilega og í raun hefur ESB málað sig út í horn í málinu. Kaja Kallas utanríkismála- og öryggisstefnustjóri ESB og varaforseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins hefur t.d. talað um að brjóta Rússland í mörg smáríki. Slík ummæli eru ekki líkleg til að stuðla að friði eða byggja upp traust. Staða ESB til að koma að málum er veik og lausn málsins í höndum Trump. Evrópa og Úkraínu verða í aukahlutverki. Ef Rússar fá ekki sínar kröfur samþykktar halda þeir stríðinu sennilega áfram og gætu t.d. reynt að ná borgum eins og Odessa og Kharkiv. Ólíkir hagsmunir Bandaríkjanna og ESB Varnarmálráðherra Bandaríkjanna hefur nýlega sagt að Úkraína fái ekki aðild að NATO og þar með ekki svokallað „Article 5 guarantee.“ Engir Bandarískir hermenn verða í Úkraínu enda þá hætta á beinum átökum milli stórveldanna. Í friðarsamningum munu Rússar aldrei samþykka NATO hermenn í Úkraínu enda myndi það jafngilda óformlegri NATO aðild Úkraínu. ESB aðild gæti komið til greina fyrir Úkraínu til lengri tíma litið, en yrði dýr fyrir ESB, sem stendur illa fjárhagslega og hefur litla burði til að byggja Úkraínu upp eftir stríð nema á mjög löngu tímabili. Bandaríkin líta á þetta sem vandamál Evrópu og vilja einbeita sér að sínum eigin landamærum og stórveldasamkeppninni við Kína. Úkraína gæti orðið hlutlaust ríki eins og Finnland var og Austurríki er, en ólíkt þessum löndum yrði Úkraína fátækt land með óvissa framtíð. Vopnaskortur og skortur á hermönnum háir Úkraínu nú í auknum mæli. Zelensky er ekki tilbúinn að lækka herskyldu niður í 18 ár, sem er skiljanlega afstaða, enda þarf fólk til að byggja landið upp að stríði loknu auk þess sem þetta væri mjög óvinsæl ákvörðun innanlands. Pútin er tilbúinn að semja, en setur afarkosti Stóra spurningin nú er hvort vesturlönd eru tilbúin að ganga að kröfum Pútin eða ekki? Hvort Zelensky er með í samningaviðræðum skiptir minna máli. Pútin rekur nú fleyg á milli ESB og Bandaríkjanna og einangrar Zelensky. Trump og Pútin skjalla svo hvor annan og bjóða hvor öðrum í opinberar heimsóknir. Alþjóðasamskipti snúast um að velja skásta kostinn af slæmum kostum. Það virðist enginn góður kostur mögulegur við núverandi aðstæður. Við sjáum betur og betur skelfilegar afleiðingar ályktunar leiðtogafundar NATO í Búkarest í apríl 2008 þar sem ályktað var að Úkraína færi í NATO. Þar var George W. Bush þá forseti Bandaríkjanna í aðalhlutverki og á þeim fundi voru viðvaranir kanslara Þýskalands og forseta Frakklands hunsaðar. Leiðtogar ESB vilja taka harða afstöðu gagnvart Rússlandi, en Donald Trump vill semja við Pútin og væntanlega bæta samskiptin við Rússland og styrkja þannig stöðu Bandaríkjanna gagnvart Kína. Pútin er tilbúinn til samninga en setur afarkosti sem erfitt er að ganga að. Stríðið gæti því haldið áfram a.m.k. einhverja mánuði enn. Höfundur er prófessor við Háskólann á Akureyri og starfaði um 12 ára skeið hjá Alþjóðabankanum í Washington, Ríga og Hanoí. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hilmar Þór Hilmarsson Innrás Rússa í Úkraínu Donald Trump Bandaríkin Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Sjá meira
Staðan á vígvellinum í Úkraínu fer versnandi og Úkraína getur tæpast breytt þeirri stöðu. Við það bætist að Donald Trump er kominn til valda sem forseti Bandaríkjanna og hefur ekki áhuga á að halda stríðinu áfram. Trump vill semja um frið við Rússland og fá kostnað vegna hernaðaraðstoðar til Úkraínu endurgreiddan með aðgangi að auðlindum landsins. Risaupphæðir eins 500 milljarðar Bandaríkjadala hafa verið nefndar. ESB mun svo væntanleg að mestu sitja uppi með kostnaðinn að enduruppbyggingu Úkraínu sem verður erfitt. NATO ríki sem mörg eru í ESB eiga svo að auki að verja 5% af vergri landsframleiðslu til varnarmála. Trump vill einbeita sér að sínum eigin landamærum og svo að Asíu vegna uppgangs Kína auk þess sem staðan í Mið-Austurlöndum viðkvæm. Í þeirri stórveldasamkeppni sem nú er í gangi borgar sig sennilega fyrir Bandaríkin að bæta samskipti við Rússland. Þannig geta Bandaríkin styrkt sína stöðu gagnvart Kína. Evrópa skiptir nú minna máli. Donald Trump er hvorki vinur ESB eða NATO. Þetta er slæm staða fyrir Evrópu, en að mínum dómi sá verukeiki sem við stöndum frammi fyrir nú. Kröfur Pútin KröfurVladimir Pútin varðandi friðarsamninga eru að: (i) Úkraína verði alltaf hlutlaust ríki og aldrei í NATO, (ii) að Úkraína láti af hendi fjögur héruð (Donetsk, Luhansk, Kherson and Zaporizhzhia oblasts), og (iii) að Krímskaginn tilheyri Rússlandi. Pútin vill ekki vopnahlé af ótta við að það verði notað til að vopnavæða Úkraínu enn frekar og þjálfa fleiri hermann. Rússar vilja ekki semja við Volodymyr Zelensky og staða hans er veik. Pútin vill tala beint við Donald Trump, ekki ESB. Óskynsamlega ummæli leiðtoga ESB Leiðtogar ESB og Evrópuríkja hafa áhyggjur og óttast að þeir verði ekki hafðir með í ráðum varðandi friðarsamninga um Úkraínu. Sumir leiðtogar ESB hafa talað ógætilega og í raun hefur ESB málað sig út í horn í málinu. Kaja Kallas utanríkismála- og öryggisstefnustjóri ESB og varaforseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins hefur t.d. talað um að brjóta Rússland í mörg smáríki. Slík ummæli eru ekki líkleg til að stuðla að friði eða byggja upp traust. Staða ESB til að koma að málum er veik og lausn málsins í höndum Trump. Evrópa og Úkraínu verða í aukahlutverki. Ef Rússar fá ekki sínar kröfur samþykktar halda þeir stríðinu sennilega áfram og gætu t.d. reynt að ná borgum eins og Odessa og Kharkiv. Ólíkir hagsmunir Bandaríkjanna og ESB Varnarmálráðherra Bandaríkjanna hefur nýlega sagt að Úkraína fái ekki aðild að NATO og þar með ekki svokallað „Article 5 guarantee.“ Engir Bandarískir hermenn verða í Úkraínu enda þá hætta á beinum átökum milli stórveldanna. Í friðarsamningum munu Rússar aldrei samþykka NATO hermenn í Úkraínu enda myndi það jafngilda óformlegri NATO aðild Úkraínu. ESB aðild gæti komið til greina fyrir Úkraínu til lengri tíma litið, en yrði dýr fyrir ESB, sem stendur illa fjárhagslega og hefur litla burði til að byggja Úkraínu upp eftir stríð nema á mjög löngu tímabili. Bandaríkin líta á þetta sem vandamál Evrópu og vilja einbeita sér að sínum eigin landamærum og stórveldasamkeppninni við Kína. Úkraína gæti orðið hlutlaust ríki eins og Finnland var og Austurríki er, en ólíkt þessum löndum yrði Úkraína fátækt land með óvissa framtíð. Vopnaskortur og skortur á hermönnum háir Úkraínu nú í auknum mæli. Zelensky er ekki tilbúinn að lækka herskyldu niður í 18 ár, sem er skiljanlega afstaða, enda þarf fólk til að byggja landið upp að stríði loknu auk þess sem þetta væri mjög óvinsæl ákvörðun innanlands. Pútin er tilbúinn að semja, en setur afarkosti Stóra spurningin nú er hvort vesturlönd eru tilbúin að ganga að kröfum Pútin eða ekki? Hvort Zelensky er með í samningaviðræðum skiptir minna máli. Pútin rekur nú fleyg á milli ESB og Bandaríkjanna og einangrar Zelensky. Trump og Pútin skjalla svo hvor annan og bjóða hvor öðrum í opinberar heimsóknir. Alþjóðasamskipti snúast um að velja skásta kostinn af slæmum kostum. Það virðist enginn góður kostur mögulegur við núverandi aðstæður. Við sjáum betur og betur skelfilegar afleiðingar ályktunar leiðtogafundar NATO í Búkarest í apríl 2008 þar sem ályktað var að Úkraína færi í NATO. Þar var George W. Bush þá forseti Bandaríkjanna í aðalhlutverki og á þeim fundi voru viðvaranir kanslara Þýskalands og forseta Frakklands hunsaðar. Leiðtogar ESB vilja taka harða afstöðu gagnvart Rússlandi, en Donald Trump vill semja við Pútin og væntanlega bæta samskiptin við Rússland og styrkja þannig stöðu Bandaríkjanna gagnvart Kína. Pútin er tilbúinn til samninga en setur afarkosti sem erfitt er að ganga að. Stríðið gæti því haldið áfram a.m.k. einhverja mánuði enn. Höfundur er prófessor við Háskólann á Akureyri og starfaði um 12 ára skeið hjá Alþjóðabankanum í Washington, Ríga og Hanoí.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun