Fyrir 40 árum síðan Ólafur R. Rafnsson skrifar 27. janúar 2022 08:00 Árið er 1982 þá var auglýst eftir „fóstrum“ í störf á leikskólum, búðin Adam auglýsti Lee Cooper fötin vinsælu til sölu, viðtöl í Tímanum við hetjur sem helltu niður áfengi og gengu á milli bæja til að leita af bruggi þegar áfengi var bannað, í þá daga var nefnilega bjórbann. Bann við sölu á bjór var ekki afnumið fyrr en sjö árum síðar. Bikarúrslitaleikur Tottenham og Liverpool var sýndur í beinni útsendingu á Íslandi og var þetta fyrsta beina útsending frá erlendum íþróttaviðburði á Íslandi. Ronnie James Dio og Vinny Appice úr Black Sabbath stofnuðu hljómsveitina Dio sem er í miklu uppáhaldi hjá undirrituðum. Samtök um kvennaathvarf opnuðu Kvennaathvarfið í Reykjavík. Íslenska kvikmyndin Með allt á hreinu var frumsýnd og tímaritið Time útnefndi tölvuna „mann ársins“ eins undarlegt og það kann að hljóma í dag. Á þessum árum, frá 1982 til 1986 létust 37 sjómenn. Foreldrar mínir reyktu bæði, líka í bíltúrum og losuðu svo öskubakkann út á götu þegar bíllinn staðnæmdist við gatnamót. Í þá daga mátti líka alls staðar reykja inni, þar á meðal á sjúkrastofnunum og á kennarastofum. Það var líka löglegt að keyra án öryggisbelta. Í 155. tölublaðs Tímans skrifar Atli Magnússon blaðamaður um sædýrasafnið í Hafnarfirði og krafðist þess að það yrði opnað aftur. Þar fjallar blaðamaðurinn um hve ósanngjarnt það sé að ekki sé hægt að starfrækja garðinn lengur, embættismenn þegja þar sem tekjur koma í kassann, dýraverndunarsinnar kvarta undan því að ekki væri nóg hey hjá geitunum og að þeim gæti orðið kalt svo fátt eitt sé talið upp. Þá var stjórnanda garðsinns heimilt að róa og veiða svokallaða illhveli, væntanlega háhyrningar, og selt þá til að afla tekna fyrir sædýrasafnið. Ljónunum er vorkunn sem ganga hring eftir hring í því þrönga búri sem þau eru lokuð inni í því þau komast ekki út þaðan. Í þá tíma var talinn lítill skilningur á því að þessir svokölluðu dýravendunarsinnar væru að agnúast yfir því að þarna færi ekki vel um dýrin. Þeim skyldi ekki takast að tvístra íbúum safnsins um heim allan þar sem skilningur væri meiri á skemmtunar og uppeldisgildi dýragarða. Sama ár birtu þeir Eggert Gunnarsson og Þorsteinn Ólafsson niðurstöður rannsóknarinnar „Blóðsöfnun úr fylfullum hryssum til lyfjaframleiðslu“, sem þeir unnu við Tilraunastöð Háskólans í meinafræðum að Keldum. Þar kemur m.a. fram að því sé ekki að neita að á ýmsu geti gengið í byrjun en að hryssurnar „temjist ótrúlega fljótt“. Þar kemur einnig fram orðrétt „Einstaka hross kann frelsiskerðingunni þó svo illa að þau eru lítt meðfærileg og borgar sig ekki að setja menn og skepnur í þá hættu, sem af því leiðir“. Þá gerði lyfjaframleiðslufyrirtækið O. Jónson og Kaaber einnig sambærilegar greiningar í þeim tilgangi að hægt væri að hafa af þessu tekjur. Þar lýsa þeir meðal annars hvaða áhrif blóðtakan getur haft á sumar merar, sem híma fyrst á eftir, á meðan aðrar leggjast, velta sér og liggja hríðflatar og verða afvelta. Þá segir að þeim sé líka hætt við klums sem sýnir klárlega að þarna er verið að fara yfir mörkin og sýna einkenni blóðleysis samkvæmt sérfræðingum. Rannsóknarstofur á Keldum voru gerðar af mönnum sem nutu styrkja til rannsóknanna á þessum tímum. Þetta var árið 1982 en sem betur fer hefur ýmislegt gerst síðan þá. Banaslys á sjó fáheyrð í dag, sem betur fer, með bættri öryggimenningu og björgunarbúnaði. Leikskólakennari er viðurkennt fag, þó töluvert betur megi styðja við það góða starf. Það má kaupa bjór, bæði í vínbúð en einnig á veitingastöðum og börum. Bannað er að reykja á vel flestum stöðum og mikil vakning hefur verið á skaðsemi reykinga. Íþróttaviðburðir eru nánast daglega í sjónvarpinu. Mikið hefur gerst í réttindamálum kvenna og nú á síðustu árum eru þær að skila skömminni til gerenda sem er löngu tímabært og eiga þær mikið hrós skilið og eru „menn áratugarinns“! Háhyrningurinn Keikó sem var seldur til að fjármagna sædýrasafnið kom aftur til Íslands en hans saga var skrifuð um leið og hann var fangaður. Að halda villtum dýrum í búrum og innan girðinga í þeim eina tilgangi svo að mannfólk geti komist í námunda við þau er á undanhaldi sem er vel. En það sem hefur gerst á Íslandi í tengslum við blóðsöfnun úr fylfullum hryssum er að Matvælastofnun hefur eftirlit með fóðrun og aðbúnaði blóðtökuhryssna en fyrirtækið Ísteka ber ábyrgð á sérstöku eftirliti með blóðtökunni sjálfri. Árið 2020 var blóðtaka framkvæmd á fimm þúsund fylfullum hryssum á Íslandi í fyrra. Blóðið er síðan nýtt í lyfjaframleiðslu. Flestum folöldum meranna er slátrað í kjölfarið. Þannig að fyrirtækið sem hefur mestar tekjur og ávinning af þessu ber einnig ábyrgð á eftirliti. Það væri eins og að ég bæri ábyrgð á að útfæra verklag, innleiða það og taka það síðan út og er hætt við að niðurstaðan væri ávallt mér í hag. Þann 14. janúar 2022 veitir Umhverfisstofnun starfsleyfi Ísteka ehf. sem heimilar fyrirtækinu að auka framleiðslu þar er rekstraraðila heimilt að framleiða allt að 20 kg/ári af lyfjaefni (afurð) úr allt að 600 tonnum af blóði til ársins 2038 en núverandi leyfi heimilar vinnslu úr 170 tonnum. Áætla má að það þurfi um 28.600 hryssur til að ná þessu framleiðslumagni. Hvað ætli það væru mörg folöld sem væri þá slátrað í kjölfarið? Það er í raun alveg ótrúlegt að þessi blóðsöfnun hafi verið gerð í öll þessi ár og þeir sem stunda það vísa til 40 ára gamalla tilrauna sem gerðar voru. Síðan þá hefur þetta verið bannað í flestu löndum í kringum okkur, fjölmargir aðilar bæði læknar, dýralæknar, faglært fólk um atferli hestsins og velunnarar hans hafa bent á margar fræðigreinar sem benda til þess að verulega er gengið nærri hestinum. Stundum þarf að rífa plásturinn af til að hægt sé að ræða erfið mál og á það vel við núna. Ég vil búa í samfélagi þar sem ofbeldi er ekki þaggað niður! Hesturinn hefur verið talinn lengi vel þarfasti þjónninn, vinsældir hans ná nýjum hæðum ár eftir ár. Íslenski hesturinn er þjóðargersemi og ber okkur skylda til að standa vörð um arfleið hans, orðspor og heilsu og koma fram við hann af þeirri virðingu sem hann á skilið. Höfundur er ráðgjafi við innleiðingu og úttekt á gæðastjórnunarkerfum og hestamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Blóðmerahald Dýraheilbrigði Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Sjá meira
Árið er 1982 þá var auglýst eftir „fóstrum“ í störf á leikskólum, búðin Adam auglýsti Lee Cooper fötin vinsælu til sölu, viðtöl í Tímanum við hetjur sem helltu niður áfengi og gengu á milli bæja til að leita af bruggi þegar áfengi var bannað, í þá daga var nefnilega bjórbann. Bann við sölu á bjór var ekki afnumið fyrr en sjö árum síðar. Bikarúrslitaleikur Tottenham og Liverpool var sýndur í beinni útsendingu á Íslandi og var þetta fyrsta beina útsending frá erlendum íþróttaviðburði á Íslandi. Ronnie James Dio og Vinny Appice úr Black Sabbath stofnuðu hljómsveitina Dio sem er í miklu uppáhaldi hjá undirrituðum. Samtök um kvennaathvarf opnuðu Kvennaathvarfið í Reykjavík. Íslenska kvikmyndin Með allt á hreinu var frumsýnd og tímaritið Time útnefndi tölvuna „mann ársins“ eins undarlegt og það kann að hljóma í dag. Á þessum árum, frá 1982 til 1986 létust 37 sjómenn. Foreldrar mínir reyktu bæði, líka í bíltúrum og losuðu svo öskubakkann út á götu þegar bíllinn staðnæmdist við gatnamót. Í þá daga mátti líka alls staðar reykja inni, þar á meðal á sjúkrastofnunum og á kennarastofum. Það var líka löglegt að keyra án öryggisbelta. Í 155. tölublaðs Tímans skrifar Atli Magnússon blaðamaður um sædýrasafnið í Hafnarfirði og krafðist þess að það yrði opnað aftur. Þar fjallar blaðamaðurinn um hve ósanngjarnt það sé að ekki sé hægt að starfrækja garðinn lengur, embættismenn þegja þar sem tekjur koma í kassann, dýraverndunarsinnar kvarta undan því að ekki væri nóg hey hjá geitunum og að þeim gæti orðið kalt svo fátt eitt sé talið upp. Þá var stjórnanda garðsinns heimilt að róa og veiða svokallaða illhveli, væntanlega háhyrningar, og selt þá til að afla tekna fyrir sædýrasafnið. Ljónunum er vorkunn sem ganga hring eftir hring í því þrönga búri sem þau eru lokuð inni í því þau komast ekki út þaðan. Í þá tíma var talinn lítill skilningur á því að þessir svokölluðu dýravendunarsinnar væru að agnúast yfir því að þarna færi ekki vel um dýrin. Þeim skyldi ekki takast að tvístra íbúum safnsins um heim allan þar sem skilningur væri meiri á skemmtunar og uppeldisgildi dýragarða. Sama ár birtu þeir Eggert Gunnarsson og Þorsteinn Ólafsson niðurstöður rannsóknarinnar „Blóðsöfnun úr fylfullum hryssum til lyfjaframleiðslu“, sem þeir unnu við Tilraunastöð Háskólans í meinafræðum að Keldum. Þar kemur m.a. fram að því sé ekki að neita að á ýmsu geti gengið í byrjun en að hryssurnar „temjist ótrúlega fljótt“. Þar kemur einnig fram orðrétt „Einstaka hross kann frelsiskerðingunni þó svo illa að þau eru lítt meðfærileg og borgar sig ekki að setja menn og skepnur í þá hættu, sem af því leiðir“. Þá gerði lyfjaframleiðslufyrirtækið O. Jónson og Kaaber einnig sambærilegar greiningar í þeim tilgangi að hægt væri að hafa af þessu tekjur. Þar lýsa þeir meðal annars hvaða áhrif blóðtakan getur haft á sumar merar, sem híma fyrst á eftir, á meðan aðrar leggjast, velta sér og liggja hríðflatar og verða afvelta. Þá segir að þeim sé líka hætt við klums sem sýnir klárlega að þarna er verið að fara yfir mörkin og sýna einkenni blóðleysis samkvæmt sérfræðingum. Rannsóknarstofur á Keldum voru gerðar af mönnum sem nutu styrkja til rannsóknanna á þessum tímum. Þetta var árið 1982 en sem betur fer hefur ýmislegt gerst síðan þá. Banaslys á sjó fáheyrð í dag, sem betur fer, með bættri öryggimenningu og björgunarbúnaði. Leikskólakennari er viðurkennt fag, þó töluvert betur megi styðja við það góða starf. Það má kaupa bjór, bæði í vínbúð en einnig á veitingastöðum og börum. Bannað er að reykja á vel flestum stöðum og mikil vakning hefur verið á skaðsemi reykinga. Íþróttaviðburðir eru nánast daglega í sjónvarpinu. Mikið hefur gerst í réttindamálum kvenna og nú á síðustu árum eru þær að skila skömminni til gerenda sem er löngu tímabært og eiga þær mikið hrós skilið og eru „menn áratugarinns“! Háhyrningurinn Keikó sem var seldur til að fjármagna sædýrasafnið kom aftur til Íslands en hans saga var skrifuð um leið og hann var fangaður. Að halda villtum dýrum í búrum og innan girðinga í þeim eina tilgangi svo að mannfólk geti komist í námunda við þau er á undanhaldi sem er vel. En það sem hefur gerst á Íslandi í tengslum við blóðsöfnun úr fylfullum hryssum er að Matvælastofnun hefur eftirlit með fóðrun og aðbúnaði blóðtökuhryssna en fyrirtækið Ísteka ber ábyrgð á sérstöku eftirliti með blóðtökunni sjálfri. Árið 2020 var blóðtaka framkvæmd á fimm þúsund fylfullum hryssum á Íslandi í fyrra. Blóðið er síðan nýtt í lyfjaframleiðslu. Flestum folöldum meranna er slátrað í kjölfarið. Þannig að fyrirtækið sem hefur mestar tekjur og ávinning af þessu ber einnig ábyrgð á eftirliti. Það væri eins og að ég bæri ábyrgð á að útfæra verklag, innleiða það og taka það síðan út og er hætt við að niðurstaðan væri ávallt mér í hag. Þann 14. janúar 2022 veitir Umhverfisstofnun starfsleyfi Ísteka ehf. sem heimilar fyrirtækinu að auka framleiðslu þar er rekstraraðila heimilt að framleiða allt að 20 kg/ári af lyfjaefni (afurð) úr allt að 600 tonnum af blóði til ársins 2038 en núverandi leyfi heimilar vinnslu úr 170 tonnum. Áætla má að það þurfi um 28.600 hryssur til að ná þessu framleiðslumagni. Hvað ætli það væru mörg folöld sem væri þá slátrað í kjölfarið? Það er í raun alveg ótrúlegt að þessi blóðsöfnun hafi verið gerð í öll þessi ár og þeir sem stunda það vísa til 40 ára gamalla tilrauna sem gerðar voru. Síðan þá hefur þetta verið bannað í flestu löndum í kringum okkur, fjölmargir aðilar bæði læknar, dýralæknar, faglært fólk um atferli hestsins og velunnarar hans hafa bent á margar fræðigreinar sem benda til þess að verulega er gengið nærri hestinum. Stundum þarf að rífa plásturinn af til að hægt sé að ræða erfið mál og á það vel við núna. Ég vil búa í samfélagi þar sem ofbeldi er ekki þaggað niður! Hesturinn hefur verið talinn lengi vel þarfasti þjónninn, vinsældir hans ná nýjum hæðum ár eftir ár. Íslenski hesturinn er þjóðargersemi og ber okkur skylda til að standa vörð um arfleið hans, orðspor og heilsu og koma fram við hann af þeirri virðingu sem hann á skilið. Höfundur er ráðgjafi við innleiðingu og úttekt á gæðastjórnunarkerfum og hestamaður.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar