Íslenskt hagkerfi er að verða hugverkadrifið Hópur fulltrúa í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins skrifar 24. mars 2022 08:45 Ísland er ríkt af auðlindum og verðmætasköpun og útflutningur þjóðarinnar hefur síðustu áratugi fyrst og fremst byggt á atvinnugreinum sem hafa takmarkaða vaxtamöguleika og byggja á auðlindanýtingu, líkt og sjávarútvegi, stóriðju og ferðaþjónustu. Þessar útflutningsstoðir hafa tryggt góð lífsgæði fyrir Íslendinga en það er ekki hægt að horfa framhjá því að einkenni auðlindahagkerfis eru miklar sveiflur og ófyrirsjáanleiki. Þetta hefur einmitt alla tíð einkennt hagsögu Íslands. Í fyrsta sinn í sögu þjóðarinnar kann þetta að vera að breytast. Ferðamönnum fækkaði um 81% á milli áranna 2019 og 2020, ásamt ferðaþjónustunni drógust nær allir aðrir útfluningsliðir saman eða stóðu í stað milli ára. Þess vegna kom það mörgum á óvart að það var afgangur af utanríkisverslun samkvæmt tölum Hagstofunnar á fjórða ársfjórðungi árið 2020. Ástæðan fyrir þessu var einföld. Það var undantekning í útflutningsliðunum. Líkt og aðalhagfræðingur Arion Banka komst að orði í fréttabréfi til fjárfesta á þeim tíma var þetta: „ekki vegna þrautseigju ferðaþjónustunnar, heldur vegna hugverkaútflutnings sem geystist inn eins og riddari á hvítum hesti.“ Gjöld fyrir notkun hugverka jukust samkvæmt Hagstofunni um 13% á milli ára í þessum mikla samdrætti sem átti sér stað um víða veröld og augljóst var að nýr keppandi væri kominn í hagkerfið. Hugverkaiðnaður hefur nú fest sig í sessi sem fjórða stoðin í útflutningi þjóðarbúsins en útflutningstekjur hugverkaiðnaðar námu tæpum 16% af útflutningstekjum Íslands árið 2020. Fjölgun starfsfólks, fjárfesting og veltutölur hugverkaiðnaðar árið 2021 benda til þess að þessi vöxtur hafi haldið áfram það ár. Ef litið er til áætlana hugverkafyrirtækja og mannaflaþarfar er ljóst að vaxtatækifærin eru mikil. Hugverkastoðin er öðruvísi, hún sveiflujafnar á móti auðlindahagkerfinu, hún getur skalað sig nær óendanlega til vaxtar jafnt á heimamarkaði sem erlendis, yfirgnæfandi meirihluti tekna hennar eru í formi útflutnings og í hugverkaiðnaði verða til hálauna- háverðmæta störf. Með öðrum orðum, vöxtur hugverkastoðarinnar eru gríðarlega jákvæðar fréttir fyrir Íslendinga og ætti að byggja kröftuglega undir lífsgæði okkar til lengri tíma. Þess vegna voru það stórar fréttir og sannkallað tímamótaskref þegar nýr ráðherra hugverkaiðnaðar á Íslandi, Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, tilkynnti nýverið sýn sína um að hugverkaiðnaður verði stærsta útflutningsstoð þjóðarinnar. Markmið Áslaugar er svo sannarlega metnaðarfullt, en ráðherrann tíundar ýmsar áskoranir og sóknartækifæri þar sem hún vill beita sér á næstu árum. Ber þar hæst að nefna tvo þætti og er gagnlegt að fara aðeins yfir bakgrunn þeirra áskorana. Mikið kapphlaup er nú í gangi um tvær auðlindir á meðal efnahagslega þróaðra ríkja; hugverk og hæfileika. Fyrra kapphlaupið snýr að því að ná verðmætum hugverkum (e. Intellectual Property), tekjunum af þeim og starfamyndun til heimaríkis. Seinna kapphlaupið snýr að því að ná sérfræðingunum sem þarf til að geta viðhaldið, þróað og byggt ný hugverkaverkefni. Ráðherra iðnaðar og nýsköpunar minnist í þessum efnum á tvö mikilvæg forgangsatriði sem stjórnvöld hyggjast beita sér fyrir. Það fyrra snýr að því að byggja upp og viðhalda heimsklassa umhverfi til rannsókna- og þróunar; kjarna nýsköpunar. Í því tilliti er endurgreiðslukerfi stjórnvalda á rannsókna- og þróunarkostnaði fyrirtækja stærsta og mikilvægasta fjárfestingin ásamt mikilvægu stuðningskerfi nýsköpunar í gegnum Rannís. Seinna atriðið er að efla mannauðinn á Íslandi bæði með innlendri uppbyggingu en líka með því að liðka fyrir komu erlendra sérfræðinga, sem þekkingarmargfaldara fyrir íslenskt samfélag og efnahagslíf. Hugverkaráð SI fagnar metnaðarfullum áætlunum ráðherra í þessum efnum og telur að forgangsatriði Áslaugar séu rétt metin. Áslaug hefur stillt upp í sókn og það er til mikils að vinna fyrir íslenskt samfélag ef sá sóknarleikur gengur eftir. Hugverkaráð SI óskar nýjum ráðherra góðs gengis í sínum störfum. Höfundar eiga sæti í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins. Alexander Picchietti, Verne Global Fida Abu Libdeh, GeoSilica Iceland Inga Lind Karlsdóttir, Skot productions Jóhann Þór Jónsson, AtNorth Lilja Ósk Snorradóttir, Pegasus Reynir Scheving, Zymetech Róbert Helgason, Kot Soffía Kristín Þórðardóttir, Origo Tryggvi Hjaltason, formaður Hugverkaráðs, CCP Vigdís Tinna Sigurvaldadóttir, Marel Þorgeir Frímann Óðinsson, Directive Games North Þóra Björg Magnúsdóttir, Coripharma Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Ísland er ríkt af auðlindum og verðmætasköpun og útflutningur þjóðarinnar hefur síðustu áratugi fyrst og fremst byggt á atvinnugreinum sem hafa takmarkaða vaxtamöguleika og byggja á auðlindanýtingu, líkt og sjávarútvegi, stóriðju og ferðaþjónustu. Þessar útflutningsstoðir hafa tryggt góð lífsgæði fyrir Íslendinga en það er ekki hægt að horfa framhjá því að einkenni auðlindahagkerfis eru miklar sveiflur og ófyrirsjáanleiki. Þetta hefur einmitt alla tíð einkennt hagsögu Íslands. Í fyrsta sinn í sögu þjóðarinnar kann þetta að vera að breytast. Ferðamönnum fækkaði um 81% á milli áranna 2019 og 2020, ásamt ferðaþjónustunni drógust nær allir aðrir útfluningsliðir saman eða stóðu í stað milli ára. Þess vegna kom það mörgum á óvart að það var afgangur af utanríkisverslun samkvæmt tölum Hagstofunnar á fjórða ársfjórðungi árið 2020. Ástæðan fyrir þessu var einföld. Það var undantekning í útflutningsliðunum. Líkt og aðalhagfræðingur Arion Banka komst að orði í fréttabréfi til fjárfesta á þeim tíma var þetta: „ekki vegna þrautseigju ferðaþjónustunnar, heldur vegna hugverkaútflutnings sem geystist inn eins og riddari á hvítum hesti.“ Gjöld fyrir notkun hugverka jukust samkvæmt Hagstofunni um 13% á milli ára í þessum mikla samdrætti sem átti sér stað um víða veröld og augljóst var að nýr keppandi væri kominn í hagkerfið. Hugverkaiðnaður hefur nú fest sig í sessi sem fjórða stoðin í útflutningi þjóðarbúsins en útflutningstekjur hugverkaiðnaðar námu tæpum 16% af útflutningstekjum Íslands árið 2020. Fjölgun starfsfólks, fjárfesting og veltutölur hugverkaiðnaðar árið 2021 benda til þess að þessi vöxtur hafi haldið áfram það ár. Ef litið er til áætlana hugverkafyrirtækja og mannaflaþarfar er ljóst að vaxtatækifærin eru mikil. Hugverkastoðin er öðruvísi, hún sveiflujafnar á móti auðlindahagkerfinu, hún getur skalað sig nær óendanlega til vaxtar jafnt á heimamarkaði sem erlendis, yfirgnæfandi meirihluti tekna hennar eru í formi útflutnings og í hugverkaiðnaði verða til hálauna- háverðmæta störf. Með öðrum orðum, vöxtur hugverkastoðarinnar eru gríðarlega jákvæðar fréttir fyrir Íslendinga og ætti að byggja kröftuglega undir lífsgæði okkar til lengri tíma. Þess vegna voru það stórar fréttir og sannkallað tímamótaskref þegar nýr ráðherra hugverkaiðnaðar á Íslandi, Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, tilkynnti nýverið sýn sína um að hugverkaiðnaður verði stærsta útflutningsstoð þjóðarinnar. Markmið Áslaugar er svo sannarlega metnaðarfullt, en ráðherrann tíundar ýmsar áskoranir og sóknartækifæri þar sem hún vill beita sér á næstu árum. Ber þar hæst að nefna tvo þætti og er gagnlegt að fara aðeins yfir bakgrunn þeirra áskorana. Mikið kapphlaup er nú í gangi um tvær auðlindir á meðal efnahagslega þróaðra ríkja; hugverk og hæfileika. Fyrra kapphlaupið snýr að því að ná verðmætum hugverkum (e. Intellectual Property), tekjunum af þeim og starfamyndun til heimaríkis. Seinna kapphlaupið snýr að því að ná sérfræðingunum sem þarf til að geta viðhaldið, þróað og byggt ný hugverkaverkefni. Ráðherra iðnaðar og nýsköpunar minnist í þessum efnum á tvö mikilvæg forgangsatriði sem stjórnvöld hyggjast beita sér fyrir. Það fyrra snýr að því að byggja upp og viðhalda heimsklassa umhverfi til rannsókna- og þróunar; kjarna nýsköpunar. Í því tilliti er endurgreiðslukerfi stjórnvalda á rannsókna- og þróunarkostnaði fyrirtækja stærsta og mikilvægasta fjárfestingin ásamt mikilvægu stuðningskerfi nýsköpunar í gegnum Rannís. Seinna atriðið er að efla mannauðinn á Íslandi bæði með innlendri uppbyggingu en líka með því að liðka fyrir komu erlendra sérfræðinga, sem þekkingarmargfaldara fyrir íslenskt samfélag og efnahagslíf. Hugverkaráð SI fagnar metnaðarfullum áætlunum ráðherra í þessum efnum og telur að forgangsatriði Áslaugar séu rétt metin. Áslaug hefur stillt upp í sókn og það er til mikils að vinna fyrir íslenskt samfélag ef sá sóknarleikur gengur eftir. Hugverkaráð SI óskar nýjum ráðherra góðs gengis í sínum störfum. Höfundar eiga sæti í Hugverkaráði Samtaka iðnaðarins. Alexander Picchietti, Verne Global Fida Abu Libdeh, GeoSilica Iceland Inga Lind Karlsdóttir, Skot productions Jóhann Þór Jónsson, AtNorth Lilja Ósk Snorradóttir, Pegasus Reynir Scheving, Zymetech Róbert Helgason, Kot Soffía Kristín Þórðardóttir, Origo Tryggvi Hjaltason, formaður Hugverkaráðs, CCP Vigdís Tinna Sigurvaldadóttir, Marel Þorgeir Frímann Óðinsson, Directive Games North Þóra Björg Magnúsdóttir, Coripharma
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun