Hvernig og hvenær en ekki hvort Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 15. júlí 2024 07:30 Venjulega þykir það góður siður að lesa greinar sem maður hyggst svara áður en maður svarar þeim. Hins vegar má ljóst vera að sumir hafa það ekki að leiðarljósi. Til að mynda minn góði vinur Ole Anton Bieltvedt. Ég fjallaði þannig um það í grein á Vísir.is í gær að reglur Evrópusambandsins væru óumsemjanlegar þegar ný ríki gengju þar inn. Þar vitnaði ég beint til orða sambandsins sjálfs, nánar tiltekið bæklings sem það hefur gefið út til þess að útskýra inngönguferlið. Ole hefði ljóslega afar gott af því að kynna sér efni hans: „Viðfangsefni samningaviðræðna um inngöngu [í Evrópusambandið] er geta umsóknarríkis til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja veru í sambandinu. Hugtakið „samningaviðræður“ getur verið villandi. Viðræðurnar snúast um skilyrði og tímasetningar upptöku, innleiðingar og framkvæmdar umsóknarríkis á reglum Evrópusambandsins – um 100.000 blaðsíður af þeim. Og þessar reglur (einnig þekktar undir heitinu acquis, franska fyrir „það sem hefur verið samþykkt“) eru ekki umsemjanlegar.“ Fram kemur enn fremur að hvað umsóknarríki að Evrópusambandinu varði snúizt viðræðurnar fyrst og fremst um það með hvaða hætti og hvenær reglur sambandsins séu teknar upp og innleiddar. Fyrir Evrópusambandið sé hins vegar mikilvægt að tryggt sé að umsóknarríkið standi við umsamdar tímasetningar þegar komi að innleiðingu á reglum sambandsins. Með öðrum orðum snúast viðræðurnar þannig einungis um það hvernig og hvenær umsóknarríkið undirgengst regluverk þess en ekki hvort það geri það. Varanlegar undanþágur ekki í boði Fullyrt er í svargrein Oles í gær að ég hafi sagt að svonefndar sérlausnir væru ekki í boði þegar ríki gengju í Evrópusambandið og um það snýst öll grein hans. Hins vegar er það alls ekki rétt eins og Ole vissi hefði hann haft fyrir því að lesa greinina mína. Þvert á móti sagði ég einmitt, og vitnaði í gögn sambandsins, að hægt væri að ná fram sérlausnum, sem í Brussel eru reyndar allajafna kallaðar sérstakar aðlaganir, sem og tímabundnum aðlögunum sem yrðu hins vegar að rúmast innan regluverks Evrópusambandsins. Hitt er svo annað mál að ég sagði vissulega að varanlegar undanþágur frá yfirstjórn Evrópusambandsins og regluverki þess væru ekki í boði og vísaði þar bæði í ítrekuð ummæli forystumanna sambandsins um að slíkt væri ekki í boði fyrir umsóknarríki og reynslu ríkja sem sótt hafa um inngöngu í það. Ólíkt varanlegum undaþágum fela sérstakar aðlaganir aðeins í sér tæknilega útfærslu á upptöku tiltekinna reglna Evrópusambandsins innan ramma þeirra og breyta engu um það að umsónarríkið fer undir vald sambandsins. Til dæmis benti ég á það að í viðræðuramma Evrópusambandsins vegna umsóknar Íslands um inngöngu í sambandið á sínum tíma hefði komið skýrt fram að taka yrði upp allt regluverk þess. Kæmi til sérstakra aðlagana í þeim efnum yrðu þær að rúmast innan ramma regluverksins sem fyrr segir. Tímabundin aðlögun að því yrði að vera „takmörkuð að tíma og umfangi“ og væri einungis í boði í undantekningartilfellum. Í öllum tilfellum mætti slíkt hvorki fela í sér breytingar á reglum sambandsins né stefnumörkun þess. Evrópusambandið ræður ferðinni Fram kemur í grein Oles að Danir hafi fengið nokkrar undanþágur þegar þeir gengu í Evrópusambandið (raunar forvera þess) á sínum tíma. Þar á meðal frá evrunni. Þá hafi verið samþykkt að hvorki Færeyjar né Grænland yrðu hluti þess. Undanþágurnar voru þó veittar í tengslum við samþykkt Maastricht-sáttmálans um tveimur áratugum síðar eftir höfnun Dana á honum í þjóðaratkvæði. Færeyjar fengu heimastjórn eftir síðari heimsstyrjöldina og vildu ekki í sambandið og Grænland vildi úr því þegar það hlaut heimastjórn. Varðandi heimskautalandbúnaðinn, sem Ole nefnir í tengslum við Svía og Finna, felur hann í sér að ríkjum innan Evrópusambandsins sé heimilt að styrkja landbúnað sinn norðan 62. breiddargráðu með eigin skattfé til viðbótar við styrki þess. Stuðningurinn er bundinn í reglugerð sem sambandið setur og ákveður öll skilyrði fyrir. Þar á meðal umfang hans en ekkert lágmark er í þeim efnum, einungis hámark. Fyrir vikið getur stuðningurinn fallið alfarið á brott með breyttri stefnu þess og lagasetningu í landbúnaðarmálum. Hvað Möltu varðar fékk landið ekki undanþágu frá stjórn Evrópusambandsins í sjávarútvegsmálum. Gert er ráð fyrir verndarsvæði innan 25 mílna frá ströndum landsins sem felur ekki í sér undanþágu frá reglu sambandsins um jafnan aðgang ríkja þess að fiskimiðum. Miðað er við stærð fiskibáta og mega einungis bátar sem eru innan við 12 metrar að lengd veiða innan 12-25 mílna. Hafa útgerðir í öðrum ríkjum sambandsins ekki séð sér hag í því að senda svo smáa báta til veiða við landið þrátt fyrir að hafa fullan rétt til þess. Marklausar upplýsingar frá ESB? Með öðrum orðum er deginum ljósara að sérstakar aðlaganir, eða það sem Ole kallar sérlausnir, væru engan veginn til þess fallnar að tryggja hagsmuni okkar Íslendinga kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið. Fyrir utan annað myndu þær sem fyrr segir engu breyta um það að við færum undir vald sambandsins og yrðu að rúmast inna regluverks þess. Þá er rétt að rifja upp þá staðreynd að vægi ríkja innan Evrópusambandsins fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra sem myndi henta Íslandi afskaplega illa. Hvað annars varðar skýrslu sem unnin var um Evrópusambandið á vettvangi Sjálfstæðisflokksins árið 2009 varð hún ekki til á landsfundi flokksins það ár eins og Ole vill meina heldur í aðdraganda hans. Voru skýrsluhöfundar ítrekað gerðir afturreka með tillögur að stefnu flokksins í anda skýrslunnar á fundinum. Sjálfur sat ég hann og varð vitni að þeirri atburðarás. Mikil slagsíða var á nefndinni sem samdi skýrsluna og var síðar viðurkennt að markmiðið með skýrslunni hefði verið að breyta stefnu flokksins. Það mistókst. Vert er að árétta það að lokum að greinin mín er reist á gögnum frá Evrópusambandinu sjálfu. Til að mynda bæði það að reglur sambandsins séu óumsemjanlegar og að sérstakar aðlaganir verði að rúmast innan regluverksins sem enn fremur er að sama skapi reynsla þeirra ríkja sem sótt hafa um inngöngu í það. Með því að hafna því er Ole þannig í raun ekki að andmæla mér heldur Evrópusambandinu. Vandséð er hvernig það geta talizt meðmæli með inngöngu í sambandið ef ekkert er að marka það sem þaðan kemur. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Evrópusambandið Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Skoðun Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Sjá meira
Venjulega þykir það góður siður að lesa greinar sem maður hyggst svara áður en maður svarar þeim. Hins vegar má ljóst vera að sumir hafa það ekki að leiðarljósi. Til að mynda minn góði vinur Ole Anton Bieltvedt. Ég fjallaði þannig um það í grein á Vísir.is í gær að reglur Evrópusambandsins væru óumsemjanlegar þegar ný ríki gengju þar inn. Þar vitnaði ég beint til orða sambandsins sjálfs, nánar tiltekið bæklings sem það hefur gefið út til þess að útskýra inngönguferlið. Ole hefði ljóslega afar gott af því að kynna sér efni hans: „Viðfangsefni samningaviðræðna um inngöngu [í Evrópusambandið] er geta umsóknarríkis til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja veru í sambandinu. Hugtakið „samningaviðræður“ getur verið villandi. Viðræðurnar snúast um skilyrði og tímasetningar upptöku, innleiðingar og framkvæmdar umsóknarríkis á reglum Evrópusambandsins – um 100.000 blaðsíður af þeim. Og þessar reglur (einnig þekktar undir heitinu acquis, franska fyrir „það sem hefur verið samþykkt“) eru ekki umsemjanlegar.“ Fram kemur enn fremur að hvað umsóknarríki að Evrópusambandinu varði snúizt viðræðurnar fyrst og fremst um það með hvaða hætti og hvenær reglur sambandsins séu teknar upp og innleiddar. Fyrir Evrópusambandið sé hins vegar mikilvægt að tryggt sé að umsóknarríkið standi við umsamdar tímasetningar þegar komi að innleiðingu á reglum sambandsins. Með öðrum orðum snúast viðræðurnar þannig einungis um það hvernig og hvenær umsóknarríkið undirgengst regluverk þess en ekki hvort það geri það. Varanlegar undanþágur ekki í boði Fullyrt er í svargrein Oles í gær að ég hafi sagt að svonefndar sérlausnir væru ekki í boði þegar ríki gengju í Evrópusambandið og um það snýst öll grein hans. Hins vegar er það alls ekki rétt eins og Ole vissi hefði hann haft fyrir því að lesa greinina mína. Þvert á móti sagði ég einmitt, og vitnaði í gögn sambandsins, að hægt væri að ná fram sérlausnum, sem í Brussel eru reyndar allajafna kallaðar sérstakar aðlaganir, sem og tímabundnum aðlögunum sem yrðu hins vegar að rúmast innan regluverks Evrópusambandsins. Hitt er svo annað mál að ég sagði vissulega að varanlegar undanþágur frá yfirstjórn Evrópusambandsins og regluverki þess væru ekki í boði og vísaði þar bæði í ítrekuð ummæli forystumanna sambandsins um að slíkt væri ekki í boði fyrir umsóknarríki og reynslu ríkja sem sótt hafa um inngöngu í það. Ólíkt varanlegum undaþágum fela sérstakar aðlaganir aðeins í sér tæknilega útfærslu á upptöku tiltekinna reglna Evrópusambandsins innan ramma þeirra og breyta engu um það að umsónarríkið fer undir vald sambandsins. Til dæmis benti ég á það að í viðræðuramma Evrópusambandsins vegna umsóknar Íslands um inngöngu í sambandið á sínum tíma hefði komið skýrt fram að taka yrði upp allt regluverk þess. Kæmi til sérstakra aðlagana í þeim efnum yrðu þær að rúmast innan ramma regluverksins sem fyrr segir. Tímabundin aðlögun að því yrði að vera „takmörkuð að tíma og umfangi“ og væri einungis í boði í undantekningartilfellum. Í öllum tilfellum mætti slíkt hvorki fela í sér breytingar á reglum sambandsins né stefnumörkun þess. Evrópusambandið ræður ferðinni Fram kemur í grein Oles að Danir hafi fengið nokkrar undanþágur þegar þeir gengu í Evrópusambandið (raunar forvera þess) á sínum tíma. Þar á meðal frá evrunni. Þá hafi verið samþykkt að hvorki Færeyjar né Grænland yrðu hluti þess. Undanþágurnar voru þó veittar í tengslum við samþykkt Maastricht-sáttmálans um tveimur áratugum síðar eftir höfnun Dana á honum í þjóðaratkvæði. Færeyjar fengu heimastjórn eftir síðari heimsstyrjöldina og vildu ekki í sambandið og Grænland vildi úr því þegar það hlaut heimastjórn. Varðandi heimskautalandbúnaðinn, sem Ole nefnir í tengslum við Svía og Finna, felur hann í sér að ríkjum innan Evrópusambandsins sé heimilt að styrkja landbúnað sinn norðan 62. breiddargráðu með eigin skattfé til viðbótar við styrki þess. Stuðningurinn er bundinn í reglugerð sem sambandið setur og ákveður öll skilyrði fyrir. Þar á meðal umfang hans en ekkert lágmark er í þeim efnum, einungis hámark. Fyrir vikið getur stuðningurinn fallið alfarið á brott með breyttri stefnu þess og lagasetningu í landbúnaðarmálum. Hvað Möltu varðar fékk landið ekki undanþágu frá stjórn Evrópusambandsins í sjávarútvegsmálum. Gert er ráð fyrir verndarsvæði innan 25 mílna frá ströndum landsins sem felur ekki í sér undanþágu frá reglu sambandsins um jafnan aðgang ríkja þess að fiskimiðum. Miðað er við stærð fiskibáta og mega einungis bátar sem eru innan við 12 metrar að lengd veiða innan 12-25 mílna. Hafa útgerðir í öðrum ríkjum sambandsins ekki séð sér hag í því að senda svo smáa báta til veiða við landið þrátt fyrir að hafa fullan rétt til þess. Marklausar upplýsingar frá ESB? Með öðrum orðum er deginum ljósara að sérstakar aðlaganir, eða það sem Ole kallar sérlausnir, væru engan veginn til þess fallnar að tryggja hagsmuni okkar Íslendinga kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið. Fyrir utan annað myndu þær sem fyrr segir engu breyta um það að við færum undir vald sambandsins og yrðu að rúmast inna regluverks þess. Þá er rétt að rifja upp þá staðreynd að vægi ríkja innan Evrópusambandsins fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra sem myndi henta Íslandi afskaplega illa. Hvað annars varðar skýrslu sem unnin var um Evrópusambandið á vettvangi Sjálfstæðisflokksins árið 2009 varð hún ekki til á landsfundi flokksins það ár eins og Ole vill meina heldur í aðdraganda hans. Voru skýrsluhöfundar ítrekað gerðir afturreka með tillögur að stefnu flokksins í anda skýrslunnar á fundinum. Sjálfur sat ég hann og varð vitni að þeirri atburðarás. Mikil slagsíða var á nefndinni sem samdi skýrsluna og var síðar viðurkennt að markmiðið með skýrslunni hefði verið að breyta stefnu flokksins. Það mistókst. Vert er að árétta það að lokum að greinin mín er reist á gögnum frá Evrópusambandinu sjálfu. Til að mynda bæði það að reglur sambandsins séu óumsemjanlegar og að sérstakar aðlaganir verði að rúmast innan regluverksins sem enn fremur er að sama skapi reynsla þeirra ríkja sem sótt hafa um inngöngu í það. Með því að hafna því er Ole þannig í raun ekki að andmæla mér heldur Evrópusambandinu. Vandséð er hvernig það geta talizt meðmæli með inngöngu í sambandið ef ekkert er að marka það sem þaðan kemur. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir Skoðun