Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar 12. nóvember 2024 21:00 Samningur Sameinuðu þjóðanna frá 1968 um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi lýtur að ýmsum mikilvægum réttindum fólks sem varða tækifæri og möguleika fólks á að lifa mannsæmandi lífi. Samningurinn leggur þær skyldur á aðildarríkin að setja nauðsynleg lög og reglur og koma á fót kerfum sem tryggi að fólk fái notið þeirra réttinda sem þar er kveðið á um, eftir því sem frekast er unnt. Ákvæði samningsins ná yfir breitt svið réttinda á borð við réttinn til að afla sér lífsviðurværis (6. gr.), réttinn til að njóta líkamlegrar og andlegar heilsu að hæsta marki sem unnt er (12. gr.) og réttinn til menntunar (13. gr.). Áhersla er lögð á að ríki skuli ábyrgjast jafnan rétt karla og kvenna til að njóta allra þeirra réttinda sem samningurinn verndar (3. gr.). Íslendingar hafa verið aðilar að þessum samningi síðan 1979. Nefnd Sameinuðu þjóðanna um efnahagslegt, fégasleg og menningarleg réttindi sendi Alþingi þann 27.09.24 skjal með 58 ábendingum um hvað betur mætti fara í mannréttindamálum á Íslandi. Í gær (11.11.24) var skjalið birt á heimasíðu Stjórnarráðsins. Skýrslan er frekar neikvæð þótt að það séu líka hrós í skýrslunni. Lýst var yfir ánægju með ákveðnar lagabreytingar sem munu stuðla að auknu jafnræði, t.d. hvað varðar rétt til fæðingarorlofs, er lögin taka gildi. Áhyggjuefni nefndarinnar voru því miður mun fleiri. Nefndin fannst Alþingi hafa dregið lappirnar með það að setja á stofn innlenda mannréttindastofu eins og kveðið er á um í Parísarviðmiðunum. Þá lagði nefndin það til að Alþingi myndi veita þeirri stofnun þegar hún tæki til starfa, fullnægjandi mannafla, tækni og fjármagn til að gera henni kleift að framfylgja umboði sínu að öllu leyti, í samræmi við meginreglurnar sem varða stöðu landsbundinna stofnana til eflingar og verndunar mannréttinda. Umvandanir nefndarinnar voru í sautján flokkum t.d. hvað varðar málefni umsækjanda um alþjóðlegavernd, réttinn til vinnu, um fátækt, réttinn til félagslegs öryggis, um vernd fjölskyldna og barna, réttinn til heilbrigðis og bann við mismunun, svo sjö af sautján flokkunum séu nefndir. Það má alveg koma fram að nefndin var fyrir utan þessa flokka líka með nokkrar aðrar ábendingar. Nefndin hafði áhyggjur af stöðu langveikra, langtímaatvinnulausra, fatlaðar, innflytjenda og umsækjanda um alþjóðlegavernd, á vinnumarkaði. Atvinnuþátttaka þessara hópa væri stopul og þeim byðust eingöngu einhæf láglaunastörf. Nefndin hafði sérstaklega áhyggjur af stöðu innflytjenda og umsækjenda um alþjóðlegavernd og áhrif langtímaatvinnuleysis hjá þessum hópum á geðheilbrigði. Þá lýsti nefndin áhyggjum yfir því að nýleg breyting á 33. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga takmarkar aðgang hælisleitenda að réttindum á borð við mat, húsnæði, menntun og heilbrigðisþjónustu við 30 daga eftir endanlega synjun umsóknar þeirra um alþjóðlega vernd. Það var ekki bara geðheilbrigðis umsækjanda um alþjóðlegavernd sem nefndin hafði áhyggjur af. Nefndin gerði athugasemdir við stöðu heilbrigðismála hér á landi og hafði sérstaklega áhyggjur af löngum biðtíma eftir geðheilbrigðisþjónustu og aukningu sjálfsvíga. Þá fannst nefndinni afglæpavæðing neysluskammta hafa dregist á langinn. Nefndin hafði líka áhyggjur af vinnumansali, nauðungarvinnu, aðbúnaði innflytjenda, aukningu kynbundins ofbeldis, aukningu á jaðarsettningu fólks vegna kynhneigðar eða trúarbragða. Loks lýsir nefndin yfir áhyggjum yfir því að eins og stendur skortir Ísland samræmda, landsbundna stefnu í baráttunni gegn spillingu, en það getur leitt til sundurslitinnar viðleitni við að taka á hættum gagnvart heilindum í mismunandi geirum og grafið undan skilvirkni ráðstafana gegn spillingu. Það eru að koma kosningar. Það er ágætt að hafa það í huga áður en gengið er inn í kjörklefann að mannréttindi, eins og nefnd Sameinuðu þjóðanna bendir okkur á, eru ekki ótæmandi auðlynd eins og súrefni, heldur réttindi sem þarf að berjast fyrir. Því skiptir máli hvað við kjósum. Við höfum séð það hjá bandalagsþjóðum okkar að það er auðvelt að kjósa yfir sig afturför, mismunun og skert mannréttindi. En ef við kjósum rétt þá fækkar mögulega aðfinnslunum í næstu skýrslu frá nefnd Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi. Skýrslu nefndar Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi, má finna inni á vef Stjórnarráðsins Höfundur er félagsráðgjafi MA og stjórnsýslufræðingur MPA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mannréttindi Sameinuðu þjóðirnar Þórhallur Guðmundsson Mest lesið Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Samningur Sameinuðu þjóðanna frá 1968 um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi lýtur að ýmsum mikilvægum réttindum fólks sem varða tækifæri og möguleika fólks á að lifa mannsæmandi lífi. Samningurinn leggur þær skyldur á aðildarríkin að setja nauðsynleg lög og reglur og koma á fót kerfum sem tryggi að fólk fái notið þeirra réttinda sem þar er kveðið á um, eftir því sem frekast er unnt. Ákvæði samningsins ná yfir breitt svið réttinda á borð við réttinn til að afla sér lífsviðurværis (6. gr.), réttinn til að njóta líkamlegrar og andlegar heilsu að hæsta marki sem unnt er (12. gr.) og réttinn til menntunar (13. gr.). Áhersla er lögð á að ríki skuli ábyrgjast jafnan rétt karla og kvenna til að njóta allra þeirra réttinda sem samningurinn verndar (3. gr.). Íslendingar hafa verið aðilar að þessum samningi síðan 1979. Nefnd Sameinuðu þjóðanna um efnahagslegt, fégasleg og menningarleg réttindi sendi Alþingi þann 27.09.24 skjal með 58 ábendingum um hvað betur mætti fara í mannréttindamálum á Íslandi. Í gær (11.11.24) var skjalið birt á heimasíðu Stjórnarráðsins. Skýrslan er frekar neikvæð þótt að það séu líka hrós í skýrslunni. Lýst var yfir ánægju með ákveðnar lagabreytingar sem munu stuðla að auknu jafnræði, t.d. hvað varðar rétt til fæðingarorlofs, er lögin taka gildi. Áhyggjuefni nefndarinnar voru því miður mun fleiri. Nefndin fannst Alþingi hafa dregið lappirnar með það að setja á stofn innlenda mannréttindastofu eins og kveðið er á um í Parísarviðmiðunum. Þá lagði nefndin það til að Alþingi myndi veita þeirri stofnun þegar hún tæki til starfa, fullnægjandi mannafla, tækni og fjármagn til að gera henni kleift að framfylgja umboði sínu að öllu leyti, í samræmi við meginreglurnar sem varða stöðu landsbundinna stofnana til eflingar og verndunar mannréttinda. Umvandanir nefndarinnar voru í sautján flokkum t.d. hvað varðar málefni umsækjanda um alþjóðlegavernd, réttinn til vinnu, um fátækt, réttinn til félagslegs öryggis, um vernd fjölskyldna og barna, réttinn til heilbrigðis og bann við mismunun, svo sjö af sautján flokkunum séu nefndir. Það má alveg koma fram að nefndin var fyrir utan þessa flokka líka með nokkrar aðrar ábendingar. Nefndin hafði áhyggjur af stöðu langveikra, langtímaatvinnulausra, fatlaðar, innflytjenda og umsækjanda um alþjóðlegavernd, á vinnumarkaði. Atvinnuþátttaka þessara hópa væri stopul og þeim byðust eingöngu einhæf láglaunastörf. Nefndin hafði sérstaklega áhyggjur af stöðu innflytjenda og umsækjenda um alþjóðlegavernd og áhrif langtímaatvinnuleysis hjá þessum hópum á geðheilbrigði. Þá lýsti nefndin áhyggjum yfir því að nýleg breyting á 33. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga takmarkar aðgang hælisleitenda að réttindum á borð við mat, húsnæði, menntun og heilbrigðisþjónustu við 30 daga eftir endanlega synjun umsóknar þeirra um alþjóðlega vernd. Það var ekki bara geðheilbrigðis umsækjanda um alþjóðlegavernd sem nefndin hafði áhyggjur af. Nefndin gerði athugasemdir við stöðu heilbrigðismála hér á landi og hafði sérstaklega áhyggjur af löngum biðtíma eftir geðheilbrigðisþjónustu og aukningu sjálfsvíga. Þá fannst nefndinni afglæpavæðing neysluskammta hafa dregist á langinn. Nefndin hafði líka áhyggjur af vinnumansali, nauðungarvinnu, aðbúnaði innflytjenda, aukningu kynbundins ofbeldis, aukningu á jaðarsettningu fólks vegna kynhneigðar eða trúarbragða. Loks lýsir nefndin yfir áhyggjum yfir því að eins og stendur skortir Ísland samræmda, landsbundna stefnu í baráttunni gegn spillingu, en það getur leitt til sundurslitinnar viðleitni við að taka á hættum gagnvart heilindum í mismunandi geirum og grafið undan skilvirkni ráðstafana gegn spillingu. Það eru að koma kosningar. Það er ágætt að hafa það í huga áður en gengið er inn í kjörklefann að mannréttindi, eins og nefnd Sameinuðu þjóðanna bendir okkur á, eru ekki ótæmandi auðlynd eins og súrefni, heldur réttindi sem þarf að berjast fyrir. Því skiptir máli hvað við kjósum. Við höfum séð það hjá bandalagsþjóðum okkar að það er auðvelt að kjósa yfir sig afturför, mismunun og skert mannréttindi. En ef við kjósum rétt þá fækkar mögulega aðfinnslunum í næstu skýrslu frá nefnd Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi. Skýrslu nefndar Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi, má finna inni á vef Stjórnarráðsins Höfundur er félagsráðgjafi MA og stjórnsýslufræðingur MPA.
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun