Með hjúkkuna upp í rúm og lækninn í vasanum Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 5. apríl 2025 09:31 Titill þessarar greinar er ekki valinn af tilviljun, með hraðri tækniþróun höfum við nú þegar snjalltæki á náttborðinu sem fylgjast með svefni, hjartslætti og súrefnismettun, eins og hjúkrunarfræðingur. Sama tækni er farin að veita heilsugreiningar og læknisráð á ferðinni, nánast eins og læknir sem býr í vasanum. Þetta kann að hljóma tvírætt, en raunveruleikinn er sá að tækin er að leysa af mörg verkefni heilbrigðisstarfsfólks og færa þjónustuna heim í svefnherbergið og í vasann. Ísland stendur á þröskuldi róttækra umbreytinga í heilbrigðiskerfinu með aðstoð gervigreindar. Með tæknivæddan almenning, sterkt opinbert heilbrigðiskerfi og mikinn vilja til jafnræðis og nýsköpunar getur Ísland endurhugsað skilgreiningu á heilsu og hvernig þjónusta við aldraða verður háttað. Gervigreind býður ekki bara upp á hægfara framfarir heldur stórstígar. Hvers vegna getur Ísland leitt Lítil, menntuð og stafræn þjóð Samræmt, opinbert heilbrigðiskerfi Mikil erfða- og heilsugögn (t.d. deCODE og opinberir gagnagrunnar) Mikið traust til stjórnvalda og vísinda Menning nýsköpunar og þátttöku almennings Þessar auðlindir geta lagt grunninn að fyrstu Þjóðaráætlun um langlífi (Lifað til 100, heilbrigð) sem byggir á gervigreind. Núverandi notkun gervigreindar í heilbrigðisþjónustu -Hvernig gervigreind, róbótar og snjalltæki eru að breyta heilbrigðisgeiranum ✅ Það sem er þegar komið í notkun (2024) 1. Snjallúr og heilsumælar (Apple Watch, Fitbit, WHOOP o.fl.) Greina hjartsláttatruflanir, svefn, hreyfingu og geta vakið athygli á vandamálum áður en þau verða alvarleg. 2. Gervigreindargreining á röntgenmyndum og skönnum (t.d. Aidoc) Tæki sem aðstoða lækna við að greina myndir hraðar og með meiri nákvæmni, sérstaklega við greiningu á lungnabólgu, blæðingum og æxlum. 3. Sýndarhjúkrun og stafrænar heilsuráðleggingar (t.d. Babylon, Ada, Heilsuvera) Gefur fólki ráðgjöf, einkennamat og jafnvel lyfjaendurnýjun án þess að mæta á heilsugæslu. 4. Fjarheilbrigðisþjónusta og lyfjaskammtarar Rafræn samskipti við lækna og hjúkrunarfræðinga og sjálfvirkir skammtarar sem aðstoða eldri borgara við rétta notkun lyfja. 5. Róbótar í skurðaðgerðum (t.d. Da Vinci Surgical System) Róbótar sem aðstoða við nákvæmar aðgerðir lækna, til að minnka blæðingar og stytta endurhæfingu. 6. Erfðagreining og persónumiðuð meðferð (deCODE Genetics, 23andMe) Greining á erfðamengi til að finna áhættuþætti og velja meðferðir sem henta þér persónulega. 7. Tæki sem mæla insúlín og vítamín í rauntíma Nýjar tegundir mælitækja sem sitja á húð eða eru búnar til sem örflögur undir húð – geta mælt glúkósa, B12-vítamín, D-vítamín og fleiri þætti sem skipta máli fyrir orku, ónæmiskerfi og andlega líðan. 8. Snjallhúðplástrar og húðflögur Þunn og sveigjanleg snjalltækni sem límist á húðina og mælir m.a. vökvabúskap, sýrustig, streituhormón og lífeðlisfræðileg viðbrögð. 9. Eftirlit með hjarta-/lungnahlustun (t.d. Eko, StethoMe) Heimatæki sem hlusta á hjartslátt eða öndun og senda hljóðin sjálfkrafa til læknis til greiningar. 10. Snjallklósett og speglar Tæki sem greina þvag, hægðir, húðlit eða augnslímhúð – og gefa vísbendingar um næringarstöðu, meltingu og jafnvel veikindi. 11. Hreyfi- og göngugreiningarróbótar í endurhæfingu Róbótar og sjálfvirkar gönguvélar sem aðstoða fólk við að endurheimta hreyfigetu eftir slys eða veikindi með stillanlegum stuðningi og öruggri þjálfun. 12. AI-túlkar fyrir heyrnarskert fólk (t.d. Ava, SpeakSee) Snjalltæki og forrit sem þýða rauntímasamtöl yfir í texta, sem styður fólk með heyrnarskerðingu í læknisheimsóknum og daglegu lífi. 13. AI-hjálpartæki við Parkinsons og skjálfta Armbönd eins og Emma Watch sem nota örvibylgjur til að draga úr skjálfta hjá einstaklingum með taugasjúkdóma. 14. Stafrænir astma- og lungnamælar (Propeller Health, Resmed) Tengjast innöndunartækjum og greina notkunarmynstur og andardrátt. AI greinir versnun áður en það gerist og læknir getur gripið inn. 15. Viome – örverugreining og næringarráðgjöf byggð á RNA Viome notar sýni úr munn- og meltingarfærum til að greina starfsemi örveruflóru með gervigreind. Niðurstöðurnar eru notaðar til að sníða mataræði, fæðubótarefni og lífsstíl að þínum lífeðlisfræðilegu þörfum. 🔮 Hvað er líklegt að komi á næstu 10–20 árum? 2025–2030: 1. Snjalltæki sem greina sjúkdóma áður en einkenni birtast Úr og húðplástrar sem mæla t.d. glúkósa, bólgur og próteinbreytingar í blóði án nálstungu. 2. Róbótar í heimahúsum fyrir aldraða Þjónusturóbótar sem aðstoða við daglegar athafnir, fylgjast með heilsu og kalla á hjálp ef einstaklingur dettur eða veikist. 3. Líffræðileg aldursmæling í heilsufarskoðunum Tæki sem mæla raunverulegan líffræðilegan aldur þinn (ekki bara árin) og spá fyrir um heilsu þína til framtíðar. 4. AI-stutt lyfjaeftirlit og sjálfvirk lyfjagjöf Snjallkerfi sem minna þig á að taka lyf, greina aukaverkanir og styðja við lyfjagjöf – hvort sem það er í gegnum forrit, skammtara eða róbóta sem aðstoða við lyfjatöku heima eða á stofnun. 5. Persónuleg heilsumælaborð með forspárgreiningu Öll heilsugögn þín á einum stað: úr snjalltækjum, rannsóknarniðurstöðum og æfingum – sett fram með forspá um áhættu á sjúkdómum. 6. AI-þjálfaðir aðstoðarlæknar og geðhjálparþjónusta Stafrænir "hjúkrunarfræðingar" og spjallforrit sem veita strax svör við spurningum og styðja fólk með kvíða og þunglyndi. 2030–2045: 7. Endurnýjun líffæra með stofnfrumum og AI-hönnun Frumur sem eru forritaðar aftur til að vera unglegar – með möguleika á að endurnýja hjarta, lifur eða sjón. 8. Genameðferðir gegn öldrun og langvinnum sjúkdómum Meðferðir sem virkja eða þagga niður í genum til að hægja á hrörnun, með aðstoð AI við greiningu á réttu genunum. 9. Heilaforrit og taugaviðmót Tæki sem tengjast beint við taugakerfið – geta aðstoðað við endurhæfingu eftir heilablóðfall eða jafnvel aukið minni og hugsun. 10. Heilbrigðiskerfi sem bregst við áður en þú veist af vandanum Tæknin mun verða svo nákvæm og samþætt að heilbrigðisþjónusta mun grípa inn í áður en þú sjálfur tekur eftir neinum einkennum. 11. Gervigreind sem greinir andlega heilsu út frá rödd og hegðun Forrit sem greina breytingar á tali, augnsambandi, líkamsstöðu og svefni sem snemmmerki um þunglyndi, kvíða eða vitræna skerðingu. 12. Matartækni með næringargreiningu í rauntíma Snjallborðbúnaður, glas eða skeið sem greina næringu í mat – hitaeiningar, prótein, ofnæmisvalda og hraða á neyslu. 13. Snjallborgir með heilsuviðvörunum Gervigreind sem vinnur með skynjurum í íbúðarhúsum, götum og verslunum til að greina einmanaleika, fallhættu og líðan og kalla á viðeigandi úrræði. 14. Tilfinninga- og félagsskaparóbótar fyrir eldri borgara Róbótar eins og PARO og Elliq eru hannaðir til að veita félagsskap, styðja við andlega líðan, minna á lyf og stuðla að daglegu samneyti. 15. Sjálfstæð róbótaþjónusta heima Róbótar sem elda, aðstoða við lyfjagjöf, sjá um daglegt hreinlæti og hreyfingu – tengjast einnig snjallkerfum og AI til að aðlaga þjónustu að hverjum einstaklingi. 16. Gervigreind sem sér fyrir krabbamein mánuðum eða árum fyrr Tölvugreind sem sameinar lífefnagildi, erfðaupplýsingar og hegðunarmynstur til að finna lítil frávik sem kunna að vera undanfari krabbameins. 17. Heilbrigðisdrónar Drónar sem flytja lyf, blóð, sýni eða AED-tæki (hjartastuðtæki) á örfáum mínútum í dreifbýli eða bráðaástandi. 18. Líkamstengdir nanóskynjarar og örflögur Örsmá skynjur eða nanógræjur sem fljóta um í blóðrásinni og greina sjúkdóma í örstuðlum – jafnvel áður en þau koma fram á hefðbundnum prófum. 19. OneSkin – endurnýjun húðar með lífvirkum sameindum OneSkin þróar húðsermi sem byggir á lífvirkum próteinum og gervigreindargreiningu. Markmiðið er að hægja á öldrun húðarinnar með því að fjarlægja aldraðar frumur líkt og senólýtísk efni gera – með beinni húðbeitingu. Þessi þróun mun ekki koma öll í einu, en hún er þegar hafin. Ísland hefur einstakt tækifæri til að vera leiðandi, ekki aðeins vegna tækninnar sjálfrar, heldur vegna einstakrar stöðu landsins sem lítið, stafrænt þróað samfélag með miðlægu heilbrigðiskerfi, ríkum lífsýnagagnagrunni og miklu trausti til vísinda og stjórnvalda í að innleiða þessar lausnir með jöfnuði, siðferði og nýsköpun að leiðarljósi. Efnahagsleg og félagsleg áhrif langlífisáætlunar Draga úr útgjöldum með áherslu á forvarnir frekar en meðferð. Halda fólki virkari á vinnumarkaði lengur. Seinka þörf á lífeyri og langvarandi hjúkrun. Styðja við andlega heilsu og sjálfstæði eldri borgara. Markmið til 2040 Markmið Ártal Landsátak í líffræðilegri aldursmælingu 2027 Hlutaáhrif á öldrunarferli í vefjum 2032 80% fækkun lífsstílstengdra sjúkdóma 2035 Lengja heilbrigðan líftíma um 10+ ár 2035 Hækka meðalævilengd yfir 88 ár 2040 Þrjú stig þróunar Stig 1 – Undirbúningur (2025–2027) Stofna umboðsmann langlífis hjá heilbrigðisráðuneytinu. Byggja miðlægan gagnagrunn fyrir langlífisgögn (lífsskrár, erfðagögn, búnaður). Innleiða gervigreind í greiningu og stafræna heilsuþjónustu. Taka líffræðilegan aldur inn í reglulegar skoðanir. Hefja herferðina: „Lifað til 100, heilbrigð.“ Stig 2 – Hraðari vöxtur (2027–2032) Stofna Miðstöð íslenskrar langtímaheilbrigðis í samstarfi við háskóla og sprota. Styrkja rannsóknir í erfðafjölgun og hreinsun öldrunarfrumna (senólýtík). Innleiða öldrunarklukkugreiningu í opinbera lýðheilsugreiningu. Skapa skattaafslátt fyrir einstaklinga sem fjárfesta í forvörnum og heilbrigði. Styðja við notkun snjallheimila og robotalausna fyrir aldraða. Stig 3 – Leiðtogahlutverk (2032–2040) Styrkja samstarf við Norðurlönd, ESB og Asíulönd. Halda árlega Reykjavíkurráðstefnu um gervigreind og langlífi. Bjóða WHO að hanna alþjóðlega viðmiðunarstaðla í aldursmeðferð á Íslandi. Nálgast útrýmingu lífsstílstengdra sjúkdóma fyrir 70 ára aldur. Innleiða genameðferðir gegn öldrunarferlum. Miðla íslenskri heilbrigðistækni út fyrir landsteinana. Gera líffræðilegan aldur að opinberum mælikvarða á heilbrigði. Hvað almenningur og atvinnulíf geta gert Tryggja að tæki með gervigreind byggist á fjölbreyttum gagnasöfnum sem endurspegla bæði kyn og aldur. Almenningur Nota heilsumælandi snjalltæki og forrit. Taka þátt í líffræðilegri aldursmælingu í gegnum reglubundin heilsufarsverkefni, á heilsugæslu eða í gegnum vinnustaði. Vera upplýstur um réttindi og taka þátt í heilsuátökum. Styðja við siðferðilega og gagnsæja gagnanotkun í þágu samfélagsins. Ungt fólk – Framtíðarleiðtogarnir Kynna langlífisfræði og stafræna heilsu í grunn- og framhaldsskólum. Halda nýsköpunarkeppnir í gervigreind og heilsutækni. Veita námsstyrki fyrir nám í líftækni og stafrænu heilbrigðisfræði. Heilbrigðisstarfsfólk Fá þjálfun í notkun gervigreindartækja í klínísku umhverfi. Taka þátt í rannsóknum og nýsköpun á sviði langtímaheilbrigðis. Hvetja til forvarna og meðvitundar um líffræðilegan aldur. Iðnaður og sprotafyrirtæki Þróa lausnir fyrir íslenskt heilbrigðiskerfi með áherslu á gæði og jafnræði. Styrkja samstarf við háskóla, sjúkrahús og opinbera aðila. Einbeita sér að öldrunarhemlandi efnum, frumubótum og nákvæmnisgreiningu. Siðferðileg og sanngjörn innleiðing Öryggi og samþykki Fullt gagnsæi gagnvart notkun persónuupplýsinga og möguleiki á að afþakka þátttöku. Nota örugg og dreifð gagnakerfi fyrir erfða- og heilsugögn. Upplýsa almenning um gagnarétti í tengslum við heilbrigðisgervigreind. Það sem þegar er til staðar á Íslandi: ✅ Gervigreindarverkfæri í greiningarverkefnum ✅ Fjarheilbrigðisþjónusta með gervigreindarstuðningi ✅ Möguleiki á samþættingu gagna frá snjalltækjum ✅ Opinber erfðagagnagrunnur (deCODE) ✅ Vilji stjórnvalda til stafrænna umbóta Það sem gæti verið væntanlegt: 🧬 Líffræðileg aldursmæling í reglulegum heilsufarsrannsóknum 🤖 Gervigreindarstudd robotaaðstoð í hjúkrunarheimilum 📊 Persónuleg langlífismælaborð með forspárgreiningu Niðurstaða og framtíðarsýn Þetta er ekki vísindaskáldskapur – heldur raunhæf stefna sem er innan seilingar. Með samstilltu átaki stjórnvalda, vísindamanna, fyrirtækja og almennings getur Ísland orðið leiðandi afl í því að umbreyta heilbrigðisþjónustu og lífslíkum þjóðarinnar með hjálp gervigreindar og snjalltækja. Slík langtímaáætlun mun ekki aðeins bæta lífsgæði einstaklinga, heldur skila sér í öflugra efnahagskerfi, seigara samfélagi og lengra lífi með betri heilsu. Ísland hefur þegar burði og traust til að gera þetta mögulegt. Við höfum tækin. Við höfum tækifærið. Næsta skref er að nýta það. Áskoranir sem þarf að yfirstíga: Gæta þarf að hlutdrægni í gagnasöfnum og reikniritum. Draga úr því að vera háð gervigreindar vörum/tækni erlendis frá. Tryggja stafrænt læsi og aðgengi fyrir alla þjóðfélagshópa. Ísland getur orðið fyrsta þjóðin þar sem það er eðlilegt – ekki undantekning – að lifa 100 ár heilbrigður, sjálfstæður og með mikil lífsgæði. Nú er rétti tíminn til að hefja þessa vegferð – fyrir okkur öll, fyrir framtíðina. Þessi grein er hluti greina raðar um gervigreind, fyrri greinar; Fækkum kennurum um 90% - Áhrif gervigreindar á menntun.Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík – Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði. – Hvernig gervigreind og snjallmenni munu breyta framtíðarskipulagi. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Heilbrigðismál Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Sjá meira
Titill þessarar greinar er ekki valinn af tilviljun, með hraðri tækniþróun höfum við nú þegar snjalltæki á náttborðinu sem fylgjast með svefni, hjartslætti og súrefnismettun, eins og hjúkrunarfræðingur. Sama tækni er farin að veita heilsugreiningar og læknisráð á ferðinni, nánast eins og læknir sem býr í vasanum. Þetta kann að hljóma tvírætt, en raunveruleikinn er sá að tækin er að leysa af mörg verkefni heilbrigðisstarfsfólks og færa þjónustuna heim í svefnherbergið og í vasann. Ísland stendur á þröskuldi róttækra umbreytinga í heilbrigðiskerfinu með aðstoð gervigreindar. Með tæknivæddan almenning, sterkt opinbert heilbrigðiskerfi og mikinn vilja til jafnræðis og nýsköpunar getur Ísland endurhugsað skilgreiningu á heilsu og hvernig þjónusta við aldraða verður háttað. Gervigreind býður ekki bara upp á hægfara framfarir heldur stórstígar. Hvers vegna getur Ísland leitt Lítil, menntuð og stafræn þjóð Samræmt, opinbert heilbrigðiskerfi Mikil erfða- og heilsugögn (t.d. deCODE og opinberir gagnagrunnar) Mikið traust til stjórnvalda og vísinda Menning nýsköpunar og þátttöku almennings Þessar auðlindir geta lagt grunninn að fyrstu Þjóðaráætlun um langlífi (Lifað til 100, heilbrigð) sem byggir á gervigreind. Núverandi notkun gervigreindar í heilbrigðisþjónustu -Hvernig gervigreind, róbótar og snjalltæki eru að breyta heilbrigðisgeiranum ✅ Það sem er þegar komið í notkun (2024) 1. Snjallúr og heilsumælar (Apple Watch, Fitbit, WHOOP o.fl.) Greina hjartsláttatruflanir, svefn, hreyfingu og geta vakið athygli á vandamálum áður en þau verða alvarleg. 2. Gervigreindargreining á röntgenmyndum og skönnum (t.d. Aidoc) Tæki sem aðstoða lækna við að greina myndir hraðar og með meiri nákvæmni, sérstaklega við greiningu á lungnabólgu, blæðingum og æxlum. 3. Sýndarhjúkrun og stafrænar heilsuráðleggingar (t.d. Babylon, Ada, Heilsuvera) Gefur fólki ráðgjöf, einkennamat og jafnvel lyfjaendurnýjun án þess að mæta á heilsugæslu. 4. Fjarheilbrigðisþjónusta og lyfjaskammtarar Rafræn samskipti við lækna og hjúkrunarfræðinga og sjálfvirkir skammtarar sem aðstoða eldri borgara við rétta notkun lyfja. 5. Róbótar í skurðaðgerðum (t.d. Da Vinci Surgical System) Róbótar sem aðstoða við nákvæmar aðgerðir lækna, til að minnka blæðingar og stytta endurhæfingu. 6. Erfðagreining og persónumiðuð meðferð (deCODE Genetics, 23andMe) Greining á erfðamengi til að finna áhættuþætti og velja meðferðir sem henta þér persónulega. 7. Tæki sem mæla insúlín og vítamín í rauntíma Nýjar tegundir mælitækja sem sitja á húð eða eru búnar til sem örflögur undir húð – geta mælt glúkósa, B12-vítamín, D-vítamín og fleiri þætti sem skipta máli fyrir orku, ónæmiskerfi og andlega líðan. 8. Snjallhúðplástrar og húðflögur Þunn og sveigjanleg snjalltækni sem límist á húðina og mælir m.a. vökvabúskap, sýrustig, streituhormón og lífeðlisfræðileg viðbrögð. 9. Eftirlit með hjarta-/lungnahlustun (t.d. Eko, StethoMe) Heimatæki sem hlusta á hjartslátt eða öndun og senda hljóðin sjálfkrafa til læknis til greiningar. 10. Snjallklósett og speglar Tæki sem greina þvag, hægðir, húðlit eða augnslímhúð – og gefa vísbendingar um næringarstöðu, meltingu og jafnvel veikindi. 11. Hreyfi- og göngugreiningarróbótar í endurhæfingu Róbótar og sjálfvirkar gönguvélar sem aðstoða fólk við að endurheimta hreyfigetu eftir slys eða veikindi með stillanlegum stuðningi og öruggri þjálfun. 12. AI-túlkar fyrir heyrnarskert fólk (t.d. Ava, SpeakSee) Snjalltæki og forrit sem þýða rauntímasamtöl yfir í texta, sem styður fólk með heyrnarskerðingu í læknisheimsóknum og daglegu lífi. 13. AI-hjálpartæki við Parkinsons og skjálfta Armbönd eins og Emma Watch sem nota örvibylgjur til að draga úr skjálfta hjá einstaklingum með taugasjúkdóma. 14. Stafrænir astma- og lungnamælar (Propeller Health, Resmed) Tengjast innöndunartækjum og greina notkunarmynstur og andardrátt. AI greinir versnun áður en það gerist og læknir getur gripið inn. 15. Viome – örverugreining og næringarráðgjöf byggð á RNA Viome notar sýni úr munn- og meltingarfærum til að greina starfsemi örveruflóru með gervigreind. Niðurstöðurnar eru notaðar til að sníða mataræði, fæðubótarefni og lífsstíl að þínum lífeðlisfræðilegu þörfum. 🔮 Hvað er líklegt að komi á næstu 10–20 árum? 2025–2030: 1. Snjalltæki sem greina sjúkdóma áður en einkenni birtast Úr og húðplástrar sem mæla t.d. glúkósa, bólgur og próteinbreytingar í blóði án nálstungu. 2. Róbótar í heimahúsum fyrir aldraða Þjónusturóbótar sem aðstoða við daglegar athafnir, fylgjast með heilsu og kalla á hjálp ef einstaklingur dettur eða veikist. 3. Líffræðileg aldursmæling í heilsufarskoðunum Tæki sem mæla raunverulegan líffræðilegan aldur þinn (ekki bara árin) og spá fyrir um heilsu þína til framtíðar. 4. AI-stutt lyfjaeftirlit og sjálfvirk lyfjagjöf Snjallkerfi sem minna þig á að taka lyf, greina aukaverkanir og styðja við lyfjagjöf – hvort sem það er í gegnum forrit, skammtara eða róbóta sem aðstoða við lyfjatöku heima eða á stofnun. 5. Persónuleg heilsumælaborð með forspárgreiningu Öll heilsugögn þín á einum stað: úr snjalltækjum, rannsóknarniðurstöðum og æfingum – sett fram með forspá um áhættu á sjúkdómum. 6. AI-þjálfaðir aðstoðarlæknar og geðhjálparþjónusta Stafrænir "hjúkrunarfræðingar" og spjallforrit sem veita strax svör við spurningum og styðja fólk með kvíða og þunglyndi. 2030–2045: 7. Endurnýjun líffæra með stofnfrumum og AI-hönnun Frumur sem eru forritaðar aftur til að vera unglegar – með möguleika á að endurnýja hjarta, lifur eða sjón. 8. Genameðferðir gegn öldrun og langvinnum sjúkdómum Meðferðir sem virkja eða þagga niður í genum til að hægja á hrörnun, með aðstoð AI við greiningu á réttu genunum. 9. Heilaforrit og taugaviðmót Tæki sem tengjast beint við taugakerfið – geta aðstoðað við endurhæfingu eftir heilablóðfall eða jafnvel aukið minni og hugsun. 10. Heilbrigðiskerfi sem bregst við áður en þú veist af vandanum Tæknin mun verða svo nákvæm og samþætt að heilbrigðisþjónusta mun grípa inn í áður en þú sjálfur tekur eftir neinum einkennum. 11. Gervigreind sem greinir andlega heilsu út frá rödd og hegðun Forrit sem greina breytingar á tali, augnsambandi, líkamsstöðu og svefni sem snemmmerki um þunglyndi, kvíða eða vitræna skerðingu. 12. Matartækni með næringargreiningu í rauntíma Snjallborðbúnaður, glas eða skeið sem greina næringu í mat – hitaeiningar, prótein, ofnæmisvalda og hraða á neyslu. 13. Snjallborgir með heilsuviðvörunum Gervigreind sem vinnur með skynjurum í íbúðarhúsum, götum og verslunum til að greina einmanaleika, fallhættu og líðan og kalla á viðeigandi úrræði. 14. Tilfinninga- og félagsskaparóbótar fyrir eldri borgara Róbótar eins og PARO og Elliq eru hannaðir til að veita félagsskap, styðja við andlega líðan, minna á lyf og stuðla að daglegu samneyti. 15. Sjálfstæð róbótaþjónusta heima Róbótar sem elda, aðstoða við lyfjagjöf, sjá um daglegt hreinlæti og hreyfingu – tengjast einnig snjallkerfum og AI til að aðlaga þjónustu að hverjum einstaklingi. 16. Gervigreind sem sér fyrir krabbamein mánuðum eða árum fyrr Tölvugreind sem sameinar lífefnagildi, erfðaupplýsingar og hegðunarmynstur til að finna lítil frávik sem kunna að vera undanfari krabbameins. 17. Heilbrigðisdrónar Drónar sem flytja lyf, blóð, sýni eða AED-tæki (hjartastuðtæki) á örfáum mínútum í dreifbýli eða bráðaástandi. 18. Líkamstengdir nanóskynjarar og örflögur Örsmá skynjur eða nanógræjur sem fljóta um í blóðrásinni og greina sjúkdóma í örstuðlum – jafnvel áður en þau koma fram á hefðbundnum prófum. 19. OneSkin – endurnýjun húðar með lífvirkum sameindum OneSkin þróar húðsermi sem byggir á lífvirkum próteinum og gervigreindargreiningu. Markmiðið er að hægja á öldrun húðarinnar með því að fjarlægja aldraðar frumur líkt og senólýtísk efni gera – með beinni húðbeitingu. Þessi þróun mun ekki koma öll í einu, en hún er þegar hafin. Ísland hefur einstakt tækifæri til að vera leiðandi, ekki aðeins vegna tækninnar sjálfrar, heldur vegna einstakrar stöðu landsins sem lítið, stafrænt þróað samfélag með miðlægu heilbrigðiskerfi, ríkum lífsýnagagnagrunni og miklu trausti til vísinda og stjórnvalda í að innleiða þessar lausnir með jöfnuði, siðferði og nýsköpun að leiðarljósi. Efnahagsleg og félagsleg áhrif langlífisáætlunar Draga úr útgjöldum með áherslu á forvarnir frekar en meðferð. Halda fólki virkari á vinnumarkaði lengur. Seinka þörf á lífeyri og langvarandi hjúkrun. Styðja við andlega heilsu og sjálfstæði eldri borgara. Markmið til 2040 Markmið Ártal Landsátak í líffræðilegri aldursmælingu 2027 Hlutaáhrif á öldrunarferli í vefjum 2032 80% fækkun lífsstílstengdra sjúkdóma 2035 Lengja heilbrigðan líftíma um 10+ ár 2035 Hækka meðalævilengd yfir 88 ár 2040 Þrjú stig þróunar Stig 1 – Undirbúningur (2025–2027) Stofna umboðsmann langlífis hjá heilbrigðisráðuneytinu. Byggja miðlægan gagnagrunn fyrir langlífisgögn (lífsskrár, erfðagögn, búnaður). Innleiða gervigreind í greiningu og stafræna heilsuþjónustu. Taka líffræðilegan aldur inn í reglulegar skoðanir. Hefja herferðina: „Lifað til 100, heilbrigð.“ Stig 2 – Hraðari vöxtur (2027–2032) Stofna Miðstöð íslenskrar langtímaheilbrigðis í samstarfi við háskóla og sprota. Styrkja rannsóknir í erfðafjölgun og hreinsun öldrunarfrumna (senólýtík). Innleiða öldrunarklukkugreiningu í opinbera lýðheilsugreiningu. Skapa skattaafslátt fyrir einstaklinga sem fjárfesta í forvörnum og heilbrigði. Styðja við notkun snjallheimila og robotalausna fyrir aldraða. Stig 3 – Leiðtogahlutverk (2032–2040) Styrkja samstarf við Norðurlönd, ESB og Asíulönd. Halda árlega Reykjavíkurráðstefnu um gervigreind og langlífi. Bjóða WHO að hanna alþjóðlega viðmiðunarstaðla í aldursmeðferð á Íslandi. Nálgast útrýmingu lífsstílstengdra sjúkdóma fyrir 70 ára aldur. Innleiða genameðferðir gegn öldrunarferlum. Miðla íslenskri heilbrigðistækni út fyrir landsteinana. Gera líffræðilegan aldur að opinberum mælikvarða á heilbrigði. Hvað almenningur og atvinnulíf geta gert Tryggja að tæki með gervigreind byggist á fjölbreyttum gagnasöfnum sem endurspegla bæði kyn og aldur. Almenningur Nota heilsumælandi snjalltæki og forrit. Taka þátt í líffræðilegri aldursmælingu í gegnum reglubundin heilsufarsverkefni, á heilsugæslu eða í gegnum vinnustaði. Vera upplýstur um réttindi og taka þátt í heilsuátökum. Styðja við siðferðilega og gagnsæja gagnanotkun í þágu samfélagsins. Ungt fólk – Framtíðarleiðtogarnir Kynna langlífisfræði og stafræna heilsu í grunn- og framhaldsskólum. Halda nýsköpunarkeppnir í gervigreind og heilsutækni. Veita námsstyrki fyrir nám í líftækni og stafrænu heilbrigðisfræði. Heilbrigðisstarfsfólk Fá þjálfun í notkun gervigreindartækja í klínísku umhverfi. Taka þátt í rannsóknum og nýsköpun á sviði langtímaheilbrigðis. Hvetja til forvarna og meðvitundar um líffræðilegan aldur. Iðnaður og sprotafyrirtæki Þróa lausnir fyrir íslenskt heilbrigðiskerfi með áherslu á gæði og jafnræði. Styrkja samstarf við háskóla, sjúkrahús og opinbera aðila. Einbeita sér að öldrunarhemlandi efnum, frumubótum og nákvæmnisgreiningu. Siðferðileg og sanngjörn innleiðing Öryggi og samþykki Fullt gagnsæi gagnvart notkun persónuupplýsinga og möguleiki á að afþakka þátttöku. Nota örugg og dreifð gagnakerfi fyrir erfða- og heilsugögn. Upplýsa almenning um gagnarétti í tengslum við heilbrigðisgervigreind. Það sem þegar er til staðar á Íslandi: ✅ Gervigreindarverkfæri í greiningarverkefnum ✅ Fjarheilbrigðisþjónusta með gervigreindarstuðningi ✅ Möguleiki á samþættingu gagna frá snjalltækjum ✅ Opinber erfðagagnagrunnur (deCODE) ✅ Vilji stjórnvalda til stafrænna umbóta Það sem gæti verið væntanlegt: 🧬 Líffræðileg aldursmæling í reglulegum heilsufarsrannsóknum 🤖 Gervigreindarstudd robotaaðstoð í hjúkrunarheimilum 📊 Persónuleg langlífismælaborð með forspárgreiningu Niðurstaða og framtíðarsýn Þetta er ekki vísindaskáldskapur – heldur raunhæf stefna sem er innan seilingar. Með samstilltu átaki stjórnvalda, vísindamanna, fyrirtækja og almennings getur Ísland orðið leiðandi afl í því að umbreyta heilbrigðisþjónustu og lífslíkum þjóðarinnar með hjálp gervigreindar og snjalltækja. Slík langtímaáætlun mun ekki aðeins bæta lífsgæði einstaklinga, heldur skila sér í öflugra efnahagskerfi, seigara samfélagi og lengra lífi með betri heilsu. Ísland hefur þegar burði og traust til að gera þetta mögulegt. Við höfum tækin. Við höfum tækifærið. Næsta skref er að nýta það. Áskoranir sem þarf að yfirstíga: Gæta þarf að hlutdrægni í gagnasöfnum og reikniritum. Draga úr því að vera háð gervigreindar vörum/tækni erlendis frá. Tryggja stafrænt læsi og aðgengi fyrir alla þjóðfélagshópa. Ísland getur orðið fyrsta þjóðin þar sem það er eðlilegt – ekki undantekning – að lifa 100 ár heilbrigður, sjálfstæður og með mikil lífsgæði. Nú er rétti tíminn til að hefja þessa vegferð – fyrir okkur öll, fyrir framtíðina. Þessi grein er hluti greina raðar um gervigreind, fyrri greinar; Fækkum kennurum um 90% - Áhrif gervigreindar á menntun.Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík – Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði. – Hvernig gervigreind og snjallmenni munu breyta framtíðarskipulagi. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun