Segir Ísland stunda hvítþvott í svörum til SÞ Jakob Bjarnar skrifar 11. júní 2025 09:49 Grímur segir „skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ en jafnvel gagnvart þeim vilji stýrihópurinn fegra myndina sem við blasir á Íslandi. vísir/vilhelm Geðhjálp gerir alvarlegar athugasemdir við svör Íslands við mannréttindaábendingum og spurningum Sameinuðu þjóðanna. Svo virðist sem Ísland fari frjálslega með, til að mynda í svörum við ábendingum íslamska ríkisins Íran og stundi hvítþvott þegar gerð er grein fyrir stöðunni hérlendis. Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Innlent Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Innlent Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Innlent Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Innlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Fleiri fréttir Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Atvinnuþátttaka innflytjenda meiri en Íslendinga en fjárhagsstaða verri Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Framsóknarflokkurinn mælist aftur inni Áttatíu starfsmenn í biðstöðu og HM-hópur Íslands Viðreisn býður fram undir eigin merkjum í Árborg Ekið á hjólreiðamann og hann fluttur á bráðamóttöku Val á þingflokksformanni bíður betri tíma Tvö vilja byggja Fossvogsbrú en bæði yfir áætluðum kostnaði Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Skorar á ríkisstjórnina að fjármagna íslenskunám Eggert Benedikt settur forstjóri Hafró Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Rafmagnslaust á Dalvík, Hrísey og nágrenni Hætt við sameiningu HA og Háskólans á Bifröst Bjóða Grindvíkingum á seiglunámskeið Fimmtungur getur ekki keypt afmælisgjafir fyrir börnin sín Reyna að bjarga starfseminni á Möltu og slæmar fregnir af makrílveiðinni Bein útsending: Loftslagsdagurinn Bein útsending: Staða launafólks á Íslandi Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Sjá meira
Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal
Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Innlent Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Innlent Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Innlent Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Innlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Fleiri fréttir Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Atvinnuþátttaka innflytjenda meiri en Íslendinga en fjárhagsstaða verri Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Framsóknarflokkurinn mælist aftur inni Áttatíu starfsmenn í biðstöðu og HM-hópur Íslands Viðreisn býður fram undir eigin merkjum í Árborg Ekið á hjólreiðamann og hann fluttur á bráðamóttöku Val á þingflokksformanni bíður betri tíma Tvö vilja byggja Fossvogsbrú en bæði yfir áætluðum kostnaði Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Ekki sama manneskjan eftir hörmungarnar á Gasa Skorar á ríkisstjórnina að fjármagna íslenskunám Eggert Benedikt settur forstjóri Hafró Samtök „gamalla karla“ sem sumum finnst „kúl“ Rafmagnslaust á Dalvík, Hrísey og nágrenni Hætt við sameiningu HA og Háskólans á Bifröst Bjóða Grindvíkingum á seiglunámskeið Fimmtungur getur ekki keypt afmælisgjafir fyrir börnin sín Reyna að bjarga starfseminni á Möltu og slæmar fregnir af makrílveiðinni Bein útsending: Loftslagsdagurinn Bein útsending: Staða launafólks á Íslandi Létu sér andlát Hjörleifs í léttu rúmi liggja Konur og háskólamenntaðir líklegri til að vilja frekari aðgerðir gegn Ísrael Bein útsending: Heilbrigðistæknilausnir og -þjónusta Biskup Íslands heimsækir Úkraínu Vissu af auknum töfum en óraði ekki fyrir viðbrögðunum Sjá meira