Börnin okkar og ábyrgð RÚV! Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir skrifa 16. nóvember 2022 08:01 Um þessar mundir sýnir RÚV þáttaröðina „Börnin okkar“ sem byggir á hugmynd Gunnþórunnar Jónsdóttur og Hermundar Sigmundssonar. Fjórði þáttur [frumsýndur 6. nóvember] bar heitið „Greiningar“ og reyndist svo stútfullur af einhliða fullyrðingum og áróðri gegn greiningum og lyfjameðferð að mér varð orða vant. Hvergi í þættinum er rætt við fagaðila sem framkvæma greiningar eða taka ákvörðun um lyfjameðferð, heldur byggt á samtölum við ýmsa aðila sem flest virðast eiga það sameiginlegt að telja greiningar rót alls ills. Greining séu „bara útlistun á þínum takmörkum,“ skilaboð til barns séu röng og verið sé að stimpla það. Orðræða af þessu tagi sýnir fátt annað en vanþekkingu viðmælenda á framkvæmd og tilgangi greininga. Greining á vanda sem upp er kominn hjá barni felst í yfirgripsmikilli skoðun á þroska-, heilsu- og félagslegum bakgrunni barnsins, þróun og umfangi vandans, svo og ítarlegri kortlaggningu á styrkleikum barnsins og veikleikum þess. Niðurstöður greiningar gefa leiðbeiningu um hvaða meðferðir eða önnur úrræði séu líklegust til að skila árangri. Jafnframt á niðurstaða að minnka líkur á að gripið sé til gagnslausra úrræða. Ef einhver telur þetta vera stimplun og röng skilaboð til barns, þá þarf viðkomandi kannski fyrst og fremst að líta í eigin barm. Að byggja ákvarðanir á þekkingu á aldrei að vera neikvæð staða. Um þverbak keyrir þó þegar fjallað er um lyf. Þar nota viðmælendur orð á borð við „ofvirknislyf,“ eins og ADHD lyfjameðferð snúi eingöngu að líkamlegri ofvirkni, sem fer fjarri. Í annan stað er fullyrt að ADHD lyf eigi að „draga úr t.d. hvatvísi — dempar þig,“ sem klárlega staðfestir að viðmælandi hefur engan skilning á út á hvað ADHD gengur né virkni ADHD lyfja. Ítrekað er minnst á lyf vegna kvíða og þunglyndis, en hvergi tæpt á þeim möguleika að skortur á greiningu geti leitt til rangrar lyfjameðferðar, til dæmis þegar einkenni þunglyndis og/eða kvíða séu í raun merki um ógreint ADHD, einhverfu eða annað sem í raun er undirliggjandi ástæða. Þáttagerðarfólk undirbyggir þessar ranghugmyndir svo með ítrekaðri notkun á nærmyndyndum af marglitum lyfjahylkjum sem flæða um eins og sælgæti. Þetta er gamalt og ódýrt trix í sjónvarpsþáttagerð – iðulega notað til að vekja neikvæð hughrif hjá áhorfendum – það er hreinlega spurning hvort RÚV sæmi slík vinnubrögð. Hermundur kemur svo fram í einhvers lags vísindahorni, vitnar til kenninga Gilbert Gottlieb um stöðugt samspil þroski, vaxtar, reynslu og náms. Jafnframt að þroski einstaklings sé samspil erfða, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Ég enga ástæðu til að draga þetta í efa, enda vel þekkt að t.d. ógreint eða vanmeðhöndlað ADHD – þar með talið viðbrögð innan skólakerfisins – hefur mikil áhrif á andlegan og félagslegan þroska barns. Því miður kýs Hermundur og hans samstarfsfólk að hunsa þessa hlið með öllu. Þess í stað spyr þáttaferðarfólk hvort lyf séu alltaf lausnin og ýjar þess í stað að því að „regluleg og góð hreyfing og hreint matarræði [geti] t.d. breytt ýmsu til hins betra.“ Eða eins og einn viðmælandi segir, að „[…] mæta bara [barni] með virðingu og ást …!“ Hvað ADHD varðar þá er hreyfing vissulega eitt lykilatriða – og reyndar gildir það um alla, börn og fullorðna, rétt eins og kemur skýrt fram í fimmta þætti sem frumsýndur var viku síðar. En hvað er átt við með „hreinu“ mataræði og hvers vegna telst sjálfsögð ‘virðing og ást’ sem einhver töfralausn. Það sem okkur fannst kannski undarlegast er að í seinni hluta þáttar bentu viðmælendur á ýmsa þætti sem vissulega útskýra hvar hinn raunverulegu vandi liggur. Í mistökum við framkvæmd og skort á fjármagni. En á síðustu metrunum drukknar sú umfjöllun í fabúleringum um lyf og fallegri dæmisögu um mann í frakka, sem túlka má á ólíkan máta. Fyrir hönd ADHD samtakanna viljum við árétta að niðurstöður fjölda rannsókna staðfesta gagnsemi og mikilvægi greininga, meðferðar og lyfja vegna ADHD. Ómálefnaleg umfjöllun og framsetning efnis sem er til þess fallið að ala á fordómum í garð greininga, meðferðar og notkunar lyfja fyrir fólk með ADHD, líkt og gert var í þessum þætti á RÚV er afar skaðleg og í fullkominni andstöðu við niðurstöður rannsókna. Greiningar, meðferð og lyf bjarga lífum! Þáttaröðin er framleidd fyrir RÚV, undir dagskrárstjórn Skarphéðins Guðmundssonar og liggur því beinast við að spyrja dagskrárstjóra RÚV hvort efnistök og framsetning í þessum þætti samræmist gæðakröfum þessarar mikilvægu menningarstofnunar, sem Ríkisútvarpið sannanlega er? Fyrir hönd ADHD samtakanna, Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir, formaður og varaformaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Ríkisútvarpið Vilhjálmur Hjálmarsson Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Um þessar mundir sýnir RÚV þáttaröðina „Börnin okkar“ sem byggir á hugmynd Gunnþórunnar Jónsdóttur og Hermundar Sigmundssonar. Fjórði þáttur [frumsýndur 6. nóvember] bar heitið „Greiningar“ og reyndist svo stútfullur af einhliða fullyrðingum og áróðri gegn greiningum og lyfjameðferð að mér varð orða vant. Hvergi í þættinum er rætt við fagaðila sem framkvæma greiningar eða taka ákvörðun um lyfjameðferð, heldur byggt á samtölum við ýmsa aðila sem flest virðast eiga það sameiginlegt að telja greiningar rót alls ills. Greining séu „bara útlistun á þínum takmörkum,“ skilaboð til barns séu röng og verið sé að stimpla það. Orðræða af þessu tagi sýnir fátt annað en vanþekkingu viðmælenda á framkvæmd og tilgangi greininga. Greining á vanda sem upp er kominn hjá barni felst í yfirgripsmikilli skoðun á þroska-, heilsu- og félagslegum bakgrunni barnsins, þróun og umfangi vandans, svo og ítarlegri kortlaggningu á styrkleikum barnsins og veikleikum þess. Niðurstöður greiningar gefa leiðbeiningu um hvaða meðferðir eða önnur úrræði séu líklegust til að skila árangri. Jafnframt á niðurstaða að minnka líkur á að gripið sé til gagnslausra úrræða. Ef einhver telur þetta vera stimplun og röng skilaboð til barns, þá þarf viðkomandi kannski fyrst og fremst að líta í eigin barm. Að byggja ákvarðanir á þekkingu á aldrei að vera neikvæð staða. Um þverbak keyrir þó þegar fjallað er um lyf. Þar nota viðmælendur orð á borð við „ofvirknislyf,“ eins og ADHD lyfjameðferð snúi eingöngu að líkamlegri ofvirkni, sem fer fjarri. Í annan stað er fullyrt að ADHD lyf eigi að „draga úr t.d. hvatvísi — dempar þig,“ sem klárlega staðfestir að viðmælandi hefur engan skilning á út á hvað ADHD gengur né virkni ADHD lyfja. Ítrekað er minnst á lyf vegna kvíða og þunglyndis, en hvergi tæpt á þeim möguleika að skortur á greiningu geti leitt til rangrar lyfjameðferðar, til dæmis þegar einkenni þunglyndis og/eða kvíða séu í raun merki um ógreint ADHD, einhverfu eða annað sem í raun er undirliggjandi ástæða. Þáttagerðarfólk undirbyggir þessar ranghugmyndir svo með ítrekaðri notkun á nærmyndyndum af marglitum lyfjahylkjum sem flæða um eins og sælgæti. Þetta er gamalt og ódýrt trix í sjónvarpsþáttagerð – iðulega notað til að vekja neikvæð hughrif hjá áhorfendum – það er hreinlega spurning hvort RÚV sæmi slík vinnubrögð. Hermundur kemur svo fram í einhvers lags vísindahorni, vitnar til kenninga Gilbert Gottlieb um stöðugt samspil þroski, vaxtar, reynslu og náms. Jafnframt að þroski einstaklings sé samspil erfða, taugakerfis, atferlis og umhverfis. Ég enga ástæðu til að draga þetta í efa, enda vel þekkt að t.d. ógreint eða vanmeðhöndlað ADHD – þar með talið viðbrögð innan skólakerfisins – hefur mikil áhrif á andlegan og félagslegan þroska barns. Því miður kýs Hermundur og hans samstarfsfólk að hunsa þessa hlið með öllu. Þess í stað spyr þáttaferðarfólk hvort lyf séu alltaf lausnin og ýjar þess í stað að því að „regluleg og góð hreyfing og hreint matarræði [geti] t.d. breytt ýmsu til hins betra.“ Eða eins og einn viðmælandi segir, að „[…] mæta bara [barni] með virðingu og ást …!“ Hvað ADHD varðar þá er hreyfing vissulega eitt lykilatriða – og reyndar gildir það um alla, börn og fullorðna, rétt eins og kemur skýrt fram í fimmta þætti sem frumsýndur var viku síðar. En hvað er átt við með „hreinu“ mataræði og hvers vegna telst sjálfsögð ‘virðing og ást’ sem einhver töfralausn. Það sem okkur fannst kannski undarlegast er að í seinni hluta þáttar bentu viðmælendur á ýmsa þætti sem vissulega útskýra hvar hinn raunverulegu vandi liggur. Í mistökum við framkvæmd og skort á fjármagni. En á síðustu metrunum drukknar sú umfjöllun í fabúleringum um lyf og fallegri dæmisögu um mann í frakka, sem túlka má á ólíkan máta. Fyrir hönd ADHD samtakanna viljum við árétta að niðurstöður fjölda rannsókna staðfesta gagnsemi og mikilvægi greininga, meðferðar og lyfja vegna ADHD. Ómálefnaleg umfjöllun og framsetning efnis sem er til þess fallið að ala á fordómum í garð greininga, meðferðar og notkunar lyfja fyrir fólk með ADHD, líkt og gert var í þessum þætti á RÚV er afar skaðleg og í fullkominni andstöðu við niðurstöður rannsókna. Greiningar, meðferð og lyf bjarga lífum! Þáttaröðin er framleidd fyrir RÚV, undir dagskrárstjórn Skarphéðins Guðmundssonar og liggur því beinast við að spyrja dagskrárstjóra RÚV hvort efnistök og framsetning í þessum þætti samræmist gæðakröfum þessarar mikilvægu menningarstofnunar, sem Ríkisútvarpið sannanlega er? Fyrir hönd ADHD samtakanna, Vilhjálmur Hjálmarsson og Gyða Haraldsdóttir, formaður og varaformaður.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun