Tímamótatillögur! Ómar H. Kristmundsson skrifar 30. apríl 2020 10:00 Nýliðinn vetur hefur reynt verulega á hið skipulagða starf sem fram fer á vegum almannaheillasamtaka sem falla undir þriðja geirann svonefnda. Landsbjörg og Rauði krossinn hafa „staðið vaktina“ eins og áður en jafnframt hafa fjölmörg önnur félög og sjálfseignarstofnanir gegnt mikilvægu hlutverki í að mæta breyttum þörfum samfélagins. Á næstu misserum mun reyna enn meira á starf almannaheillasamtaka ekki síst samtaka sem veita aðstoð þeim sem teljast til viðkvæmra hópa. Á sama tíma er hætta á að tekjur muni skerðast til muna. Til að vega upp á móti skiptir miklu að skattaálögur á starfsemi þeirra séu í lágmarki og skattaívilnanir hvetji til stuðnings við þau. Nýlegar tillögur starfshóps fjármálaráðherra um breytingar á skattlagningu á starfsemi sem fellur undir þriðja geirann eru tímamótatillögur í þessum efnum. Í skýrslu starfshópsins segir að rétt sé að lögfesta nýja skattalega hvata til að stuðla enn frekar að eflingu almannaheillasamtaka. Með þeim megi efla skattaleg og rekstrarleg skilyrði og færa þau nær þeim ívilnunum sem fyrir hendi eru í nágrannalöndunum. Samtök innan þriðja geirans afla tekna með ýmsum hætti allt eftir viðfangsefnum þeirra. Þannig er algengast að félagasamtök sem reka opinbera velferðarþjónustu byggi afkomu sína að verulegu leyti á þjónustusamningum en einnig á sjálfsaflafé. Stór hópur félagasamtaka, svo sem íþróttafélög sem reka meðlimatengda starfsemi, eru oftar en ekki með samsetta tekjustofna, svo sem æfinga- og félagsgjöld, framlög frá sveitarfélögum, tekjur af getraunum og happdrætti o.s.frv. Þau félagasamtök sem hafa að meginhlutverki að vinna að margvíslegri hagsmunabaráttu byggja oft afkomu sína á félagsgjöldum og stuðningi frá hinu opinbera. Rekstrarumfang félagasamtaka er afar breytilegt, hjá sumum þeirra er rekstur lítill og starf unnið að mestu af sjálfboðaliðum en hjá öðrum á við meðalstór fyrirtæki. Tekjur fara einnig eftir aldri félags. Algengast er að félög byggi í byrjun á framlagi sjálfboðaliða og verkefnastyrkjum frá opinberum aðilum eða samfélagssjóðum fyrirtækja. Erfitt er að áætla með vissu hversu neikvæð áhrif núverandi efnahagskreppu verða á starfsemi félagasamtaka. Þó er ljóst að áhrifin eru háð því hvaðan bjargir þeirra koma. Í efnahagskreppum virðist algengt að framlög stjórnvalda dragist saman en hversu mikið er háð fjölmörgum þáttum, m.a. því hvort stjórnvöld ætli þriðja geiranum sérstakt hlutverk á tímum efnahagssamdráttar. Framlög frá einkafyrirtækjum haldast augljóslega í hendur við afkomu þeirra og munu því að öllum líkindum dragast mikið saman. Miðað við alþjóðlegar rannsóknir er ekki sjálfgefið að framlög almennings í sérstökum fjársöfnunum eða í formi reglubundins stuðning minnki verulega. Í athugun sem gerð var meðal íslenskra velferðarsamtaka 2009, ári eftir hrunið, kom í ljós að á sama tíma og verulegur samdráttur varð á framlögum frá fyrirtækjum urðu óverulegar breytingar á fjárstuðningi almennings. Í tillögum starfshópsins er m.a. gert ráð fyrir að einstaklingum verði gert heimilt að draga frá tekjum sínum gjafir og framlög upp að tilteknu hámarki. Þetta getur skipt miklu við að halda óbreyttum stuðningi almennings í yfirstandandi efnahagskreppu og jafnvel aukið hann. Heimildin gæti sérstaklega nýst félagasamtökum sem ekki hafa mannafla eða rekstrarfé til umfangsmikilla fjársafnana. Aðrar tillögur geta einnig skipt miklu fyrir þá lögaðila sem verja hagnaði sínum eingöngu til almannaheilla og hafa það að eina markmiði sínu. Gert er ráð fyrir að þeir séu undaþegnir greiðslu tekjuskatts af fjármagnstekjum og að undaþáguákvæði laga um virðisaukaskatt er snýr að góðgerðarstarfsemi verði endurskoðað. Um aðrar tillögur og nánari útfærslu á þeim er vísað í ágæta skýrslu starfshópsins. Það er ótvírætt að þær tillögur sem nú liggja á borði fjármálaráðherra geta skipt sköpum fyrir rekstrarskilyrði félagasamtaka. Ég hvet stjórnvöld eindregið til að leggja fram í næsta aðgerðapakka áætlanir um framkvæmd þessara tillagna og með því styðja við starf félagasamtaka sem verður aldrei mikilvægara en á komandi misserum. Höfundur er prófessor. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ómar H. Kristmundsson Félagasamtök Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Sjá meira
Nýliðinn vetur hefur reynt verulega á hið skipulagða starf sem fram fer á vegum almannaheillasamtaka sem falla undir þriðja geirann svonefnda. Landsbjörg og Rauði krossinn hafa „staðið vaktina“ eins og áður en jafnframt hafa fjölmörg önnur félög og sjálfseignarstofnanir gegnt mikilvægu hlutverki í að mæta breyttum þörfum samfélagins. Á næstu misserum mun reyna enn meira á starf almannaheillasamtaka ekki síst samtaka sem veita aðstoð þeim sem teljast til viðkvæmra hópa. Á sama tíma er hætta á að tekjur muni skerðast til muna. Til að vega upp á móti skiptir miklu að skattaálögur á starfsemi þeirra séu í lágmarki og skattaívilnanir hvetji til stuðnings við þau. Nýlegar tillögur starfshóps fjármálaráðherra um breytingar á skattlagningu á starfsemi sem fellur undir þriðja geirann eru tímamótatillögur í þessum efnum. Í skýrslu starfshópsins segir að rétt sé að lögfesta nýja skattalega hvata til að stuðla enn frekar að eflingu almannaheillasamtaka. Með þeim megi efla skattaleg og rekstrarleg skilyrði og færa þau nær þeim ívilnunum sem fyrir hendi eru í nágrannalöndunum. Samtök innan þriðja geirans afla tekna með ýmsum hætti allt eftir viðfangsefnum þeirra. Þannig er algengast að félagasamtök sem reka opinbera velferðarþjónustu byggi afkomu sína að verulegu leyti á þjónustusamningum en einnig á sjálfsaflafé. Stór hópur félagasamtaka, svo sem íþróttafélög sem reka meðlimatengda starfsemi, eru oftar en ekki með samsetta tekjustofna, svo sem æfinga- og félagsgjöld, framlög frá sveitarfélögum, tekjur af getraunum og happdrætti o.s.frv. Þau félagasamtök sem hafa að meginhlutverki að vinna að margvíslegri hagsmunabaráttu byggja oft afkomu sína á félagsgjöldum og stuðningi frá hinu opinbera. Rekstrarumfang félagasamtaka er afar breytilegt, hjá sumum þeirra er rekstur lítill og starf unnið að mestu af sjálfboðaliðum en hjá öðrum á við meðalstór fyrirtæki. Tekjur fara einnig eftir aldri félags. Algengast er að félög byggi í byrjun á framlagi sjálfboðaliða og verkefnastyrkjum frá opinberum aðilum eða samfélagssjóðum fyrirtækja. Erfitt er að áætla með vissu hversu neikvæð áhrif núverandi efnahagskreppu verða á starfsemi félagasamtaka. Þó er ljóst að áhrifin eru háð því hvaðan bjargir þeirra koma. Í efnahagskreppum virðist algengt að framlög stjórnvalda dragist saman en hversu mikið er háð fjölmörgum þáttum, m.a. því hvort stjórnvöld ætli þriðja geiranum sérstakt hlutverk á tímum efnahagssamdráttar. Framlög frá einkafyrirtækjum haldast augljóslega í hendur við afkomu þeirra og munu því að öllum líkindum dragast mikið saman. Miðað við alþjóðlegar rannsóknir er ekki sjálfgefið að framlög almennings í sérstökum fjársöfnunum eða í formi reglubundins stuðning minnki verulega. Í athugun sem gerð var meðal íslenskra velferðarsamtaka 2009, ári eftir hrunið, kom í ljós að á sama tíma og verulegur samdráttur varð á framlögum frá fyrirtækjum urðu óverulegar breytingar á fjárstuðningi almennings. Í tillögum starfshópsins er m.a. gert ráð fyrir að einstaklingum verði gert heimilt að draga frá tekjum sínum gjafir og framlög upp að tilteknu hámarki. Þetta getur skipt miklu við að halda óbreyttum stuðningi almennings í yfirstandandi efnahagskreppu og jafnvel aukið hann. Heimildin gæti sérstaklega nýst félagasamtökum sem ekki hafa mannafla eða rekstrarfé til umfangsmikilla fjársafnana. Aðrar tillögur geta einnig skipt miklu fyrir þá lögaðila sem verja hagnaði sínum eingöngu til almannaheilla og hafa það að eina markmiði sínu. Gert er ráð fyrir að þeir séu undaþegnir greiðslu tekjuskatts af fjármagnstekjum og að undaþáguákvæði laga um virðisaukaskatt er snýr að góðgerðarstarfsemi verði endurskoðað. Um aðrar tillögur og nánari útfærslu á þeim er vísað í ágæta skýrslu starfshópsins. Það er ótvírætt að þær tillögur sem nú liggja á borði fjármálaráðherra geta skipt sköpum fyrir rekstrarskilyrði félagasamtaka. Ég hvet stjórnvöld eindregið til að leggja fram í næsta aðgerðapakka áætlanir um framkvæmd þessara tillagna og með því styðja við starf félagasamtaka sem verður aldrei mikilvægara en á komandi misserum. Höfundur er prófessor.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun