Einn seðlabankastjóri, en fjölskipuð bankastjórn Friðrik Már Baldursson og Þráinn Eggertsson skrifar 26. mars 2015 07:00 Við, sem sitjum í nefnd um heildarskoðun á lögum um Seðlabanka Íslands, vorum erlendis þegar tillögum okkar um breytingar á stjórnskipun Seðlabanka Íslands var lekið í dagblað en í kjölfar lekans birti fjármála- og efnahagsráðuneytið tillögur okkar á vefsíðu sinni. Okkur gafst því ekki ráðrúm til að kynna tillögur okkar sem skyldi. Ýmsir hafa tjáð sig um tillögurnar án þess þó að hafa lesið skilabréf nefndarinnar og athugasemdir okkar með frumvarpsdrögum, að því er virðist. Við leiðréttum hér þrjú atriði er lúta að fjölskipaðri bankastjórn, ráðningarferli bankastjóra, og rétt einstakra umsækjenda til að óska nafnleyndar.Fjölskipuð bankastjórn Í Seðlabanka Íslands er ekki fjölskipuð bankastjórn, ólíkt því sem gerist í seðlabönkum annars staðar á Norðurlöndunum og nær alls staðar í heiminum. Þetta þýðir að seðlabankastjóri getur einn tekið meiriháttar ákvarðanir í rekstri bankans og þarf ekki að sækja sér stuðning í bankastjórn. Ástæðan fyrir því að seðlabankar heims hafa fjölskipaða bankastjórn, einnig þar sem er til staðar fjölskipuð peningastefnunefnd, lýtur meðal annars að sjálfstæði seðlabanka gagnvart kjörnum fulltrúum þjóðarinnar. Það þykir ekki ráðlegt að setja einráðan embættismann yfir svo mikilvæga stofnun, heldur einhvers konar ráð eða stjórn. Í umræðunni á Íslandi hefur verið nefnt að Seðlabanka Evrópu nægi einn bankastjóri, sama máli gegni um Seðlabanka Bandaríkjanna, Noregs og Svíþjóðar, og svo framvegis. Þetta er rangt. Í þessum löndum eru fjölskipaðar bankastjórnir þar sem meiri háttar ákvarðanir eru teknar. Aðalseðlabankastjórinn er þar fremstur meðal jafningja, leiðir starf bankans og er talsmaður hans, en er ekki einráður. Í gildandi lögum um Seðlabanka Íslands er einn aðstoðarseðlabankastjóri, sem er undirmaður seðlabankastjórans, sem ákveður starfsvettvang aðstoðarseðlabankastjóra og umboð hans. Slíkt fyrirkomulag tíðkast hvergi annars staðar. Í tillögum okkar er talað um einn seðlabankastjóra og með honum starfi bankastjóri peningamála og bankastjóri fjármálastöðugleika. Seðlabankastjóri leiðir starf bankans, er talsmaður hans og kemur fram fyrir hönd bankastjórnar. Við leggjum til að í alþjóðlegum samskiptum séu notuð ensku heitin Governor, Deputy Governor for Monetary Policy og Deputy Governor for Financial Stability, sbr. skipulag Englandsbanka. Seðlabankinn hefur óskað eftir því að aðstoðarseðlabankastjórar (eða varaseðlabankastjórar) verði tveir í framtíðinni. Tillögur okkar snúast því fyrst og fremst um að auka völd aðstoðar- eða varaseðlabankastjóra (orð sem fara illa í íslensku máli) og láta bankastjórana mynda bankastjórn, að erlendri fyrirmynd. Nánar tiltekið leggjum við til útgáfu af danska kerfinu, en undirstrikum forystuhlutverk formanns bankastjórnar – seðlabankastjóra. Við leggjum ekki til að aðalseðlabankastjórar verði þrír. Við mælum með því í skilabréfi okkar að núverandi seðlabankastjóri sitji út skipunartíma sinn, verði formaður bankastjórnar og seðlabankastjóri landsins.Ráðningarferlið Við leggjum til að ráðningarferli bankastjóra verði strangara en nú er. Enn sem fyrr skal auglýsa embætti bankastjóra og skipa valnefnd til að meta hæfni umsækjanda. Við gerum þá breytingu á ferlinu að ráðherra sé skylt að velja hæfasta umsækjandann. Ef ráðherra velur umsækjanda sem valnefndin telur ekki mjög vel hæfan, er málinu vísað til umsagnar og ákvörðunar Alþingis.Réttur umsækjanda til að óska nafnleyndar Réttur einstakra umsækjenda um opinber störf til að óska nafnleyndar er breytilegur eftir löndum. Nafnleynd er leyfð í Danmörku en ekki í Noregi. Við leggjum aðeins til að einstakir aðilar geti sótt um nafnleynd. Nafnleynd hvílir ekki sjálfkrafa yfir öllu ferlinu. Ef ráðherra velur umsækjanda, sem óskað hefur nafnleyndar, verður ráðherra að birta skýrslu dómnefndar um umsækjandann. Ef sá er ekki talinn mjög vel hæfur, fer málið til Alþingis og nafnleynd er létt af öllum umsækjendum. Við nafnleynd eru kostir og gallar. Kostirnir lúta að því að hvetja mjög hæfa einstaklinga sem eru í viðkvæmri stöðu til að sækja um embætti bankastjóra. Slíkir einstaklingar kunna að hika við að sækja um ef þeir geta ekki óskað nafnleyndar. Við höfum í huga til dæmis sérfræðinga innan Seðlabankans sem sækja á móti yfirmönnum sínum eða Íslendinga sem starfa hjá erlendum fjármálastofnunum. Tilgangur okkar með nafnleynd er því að fjölga hæfum umsækjendum.Lokaorð Í umræðunni um tillögur okkar verður mönnum tíðrætt um pólitíska spillingu á Íslandi og telja að í slíku umhverfi sé heppilegast að í Seðlabanka Íslands sé bankastjórn með einum valdamiklum bankastjóra, ólíkt því sem gerist til dæmis á Norðurlöndunum. Við teljum kerfi með einum bankastjóra vera óskynsamlegt bæði af pólitískum og hagfræðilegum ástæðum. Margir segja að núverandi kerfi, sem varð til á nokkrum vikum í febrúar 2009, hafi reynst vel. Árangurinn stafar einkum af því að sitjandi seðlabankastjóri, sem er mjög fær og reyndur á sínu sviði, hefur ekki gernýtt þau völd sem gildandi lög gefa honum. En hann á formlega aðeins rúm fjögur ár eftir í starfi og hefur haft við orð í fjölmiðlum að hann íhugi að hverfa fljótlega til starfa erlendis. Þegar skipulag seðlabanka er ákveðið, þarf að horfa langt fram á veginn, fram hjá sitjandi seðlabankastjóra og ríkisstjórn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Skoðun Iðnaðarstefna – stökkpallur inn í næsta hagvaxtarskeið Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Hættum að bregðast íslensku hryssunni Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Börnin bíða meðan lausnin stendur auð Álfhildur Leifsdóttir skrifar Sjá meira
Við, sem sitjum í nefnd um heildarskoðun á lögum um Seðlabanka Íslands, vorum erlendis þegar tillögum okkar um breytingar á stjórnskipun Seðlabanka Íslands var lekið í dagblað en í kjölfar lekans birti fjármála- og efnahagsráðuneytið tillögur okkar á vefsíðu sinni. Okkur gafst því ekki ráðrúm til að kynna tillögur okkar sem skyldi. Ýmsir hafa tjáð sig um tillögurnar án þess þó að hafa lesið skilabréf nefndarinnar og athugasemdir okkar með frumvarpsdrögum, að því er virðist. Við leiðréttum hér þrjú atriði er lúta að fjölskipaðri bankastjórn, ráðningarferli bankastjóra, og rétt einstakra umsækjenda til að óska nafnleyndar.Fjölskipuð bankastjórn Í Seðlabanka Íslands er ekki fjölskipuð bankastjórn, ólíkt því sem gerist í seðlabönkum annars staðar á Norðurlöndunum og nær alls staðar í heiminum. Þetta þýðir að seðlabankastjóri getur einn tekið meiriháttar ákvarðanir í rekstri bankans og þarf ekki að sækja sér stuðning í bankastjórn. Ástæðan fyrir því að seðlabankar heims hafa fjölskipaða bankastjórn, einnig þar sem er til staðar fjölskipuð peningastefnunefnd, lýtur meðal annars að sjálfstæði seðlabanka gagnvart kjörnum fulltrúum þjóðarinnar. Það þykir ekki ráðlegt að setja einráðan embættismann yfir svo mikilvæga stofnun, heldur einhvers konar ráð eða stjórn. Í umræðunni á Íslandi hefur verið nefnt að Seðlabanka Evrópu nægi einn bankastjóri, sama máli gegni um Seðlabanka Bandaríkjanna, Noregs og Svíþjóðar, og svo framvegis. Þetta er rangt. Í þessum löndum eru fjölskipaðar bankastjórnir þar sem meiri háttar ákvarðanir eru teknar. Aðalseðlabankastjórinn er þar fremstur meðal jafningja, leiðir starf bankans og er talsmaður hans, en er ekki einráður. Í gildandi lögum um Seðlabanka Íslands er einn aðstoðarseðlabankastjóri, sem er undirmaður seðlabankastjórans, sem ákveður starfsvettvang aðstoðarseðlabankastjóra og umboð hans. Slíkt fyrirkomulag tíðkast hvergi annars staðar. Í tillögum okkar er talað um einn seðlabankastjóra og með honum starfi bankastjóri peningamála og bankastjóri fjármálastöðugleika. Seðlabankastjóri leiðir starf bankans, er talsmaður hans og kemur fram fyrir hönd bankastjórnar. Við leggjum til að í alþjóðlegum samskiptum séu notuð ensku heitin Governor, Deputy Governor for Monetary Policy og Deputy Governor for Financial Stability, sbr. skipulag Englandsbanka. Seðlabankinn hefur óskað eftir því að aðstoðarseðlabankastjórar (eða varaseðlabankastjórar) verði tveir í framtíðinni. Tillögur okkar snúast því fyrst og fremst um að auka völd aðstoðar- eða varaseðlabankastjóra (orð sem fara illa í íslensku máli) og láta bankastjórana mynda bankastjórn, að erlendri fyrirmynd. Nánar tiltekið leggjum við til útgáfu af danska kerfinu, en undirstrikum forystuhlutverk formanns bankastjórnar – seðlabankastjóra. Við leggjum ekki til að aðalseðlabankastjórar verði þrír. Við mælum með því í skilabréfi okkar að núverandi seðlabankastjóri sitji út skipunartíma sinn, verði formaður bankastjórnar og seðlabankastjóri landsins.Ráðningarferlið Við leggjum til að ráðningarferli bankastjóra verði strangara en nú er. Enn sem fyrr skal auglýsa embætti bankastjóra og skipa valnefnd til að meta hæfni umsækjanda. Við gerum þá breytingu á ferlinu að ráðherra sé skylt að velja hæfasta umsækjandann. Ef ráðherra velur umsækjanda sem valnefndin telur ekki mjög vel hæfan, er málinu vísað til umsagnar og ákvörðunar Alþingis.Réttur umsækjanda til að óska nafnleyndar Réttur einstakra umsækjenda um opinber störf til að óska nafnleyndar er breytilegur eftir löndum. Nafnleynd er leyfð í Danmörku en ekki í Noregi. Við leggjum aðeins til að einstakir aðilar geti sótt um nafnleynd. Nafnleynd hvílir ekki sjálfkrafa yfir öllu ferlinu. Ef ráðherra velur umsækjanda, sem óskað hefur nafnleyndar, verður ráðherra að birta skýrslu dómnefndar um umsækjandann. Ef sá er ekki talinn mjög vel hæfur, fer málið til Alþingis og nafnleynd er létt af öllum umsækjendum. Við nafnleynd eru kostir og gallar. Kostirnir lúta að því að hvetja mjög hæfa einstaklinga sem eru í viðkvæmri stöðu til að sækja um embætti bankastjóra. Slíkir einstaklingar kunna að hika við að sækja um ef þeir geta ekki óskað nafnleyndar. Við höfum í huga til dæmis sérfræðinga innan Seðlabankans sem sækja á móti yfirmönnum sínum eða Íslendinga sem starfa hjá erlendum fjármálastofnunum. Tilgangur okkar með nafnleynd er því að fjölga hæfum umsækjendum.Lokaorð Í umræðunni um tillögur okkar verður mönnum tíðrætt um pólitíska spillingu á Íslandi og telja að í slíku umhverfi sé heppilegast að í Seðlabanka Íslands sé bankastjórn með einum valdamiklum bankastjóra, ólíkt því sem gerist til dæmis á Norðurlöndunum. Við teljum kerfi með einum bankastjóra vera óskynsamlegt bæði af pólitískum og hagfræðilegum ástæðum. Margir segja að núverandi kerfi, sem varð til á nokkrum vikum í febrúar 2009, hafi reynst vel. Árangurinn stafar einkum af því að sitjandi seðlabankastjóri, sem er mjög fær og reyndur á sínu sviði, hefur ekki gernýtt þau völd sem gildandi lög gefa honum. En hann á formlega aðeins rúm fjögur ár eftir í starfi og hefur haft við orð í fjölmiðlum að hann íhugi að hverfa fljótlega til starfa erlendis. Þegar skipulag seðlabanka er ákveðið, þarf að horfa langt fram á veginn, fram hjá sitjandi seðlabankastjóra og ríkisstjórn.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun