Jæja, er þetta ekki bara orðið gott? Haraldur Freyr Gíslason skrifar 23. mars 2023 12:30 Síðasta haust þegar fyrsta bylgja mótmæla foreldra í Ráðhúsinu var í gangi ritaði ég grein. Hún á jafn vel við í dag og fyrir nokkrum mánuðum síðan. Stundum þarf bara að segja hlutina eins og þeir eru þó að sumir myndu segja að ég sé bara með sigg á hjartanu. Staðreyndin er þessi, öll heimsins mótmæli foreldra í Ráðhúsinu munu ekki ráðast að rót vandans, sem er að það þarf að fjölga kennurum með leyfisbréf í leikskólum landsins ef hann á að geta staðið undir lögbundnu hlutverki sínu. Eins og kemur skýrt fram í lögunum er hlutverk leikskólans að tryggja börnum gæða menntun, uppeldi og umönnun sem tekur mið af aldri þeirra og þroska. Það er alveg skýrt og hafið yfir allan vafa að „þjónustuhlutverk“ leikskóla er ekki annað en nákvæmlega þetta. Það er alveg hægt að skilja reiði yfir loforðum sem ekki hafa verið uppfyllt. Ég vona að þeir flokkar í sveitarfélögum landsins sem bera ábyrgð á þessum óuppfylltu loforðum um leikskólapláss, læri af þeim mistökum. Þú lagar hins vegar ekki þau mistök með að gera fleiri mistök. Sveitarfélögin í landinu verða að sammælast um að hægja á vexti leikskólastigsins og stíga skref til baka. Það þarf að kæla kerfið þannig að nýliðun nái að auka hlutfall kennara með leyfisbréf í leikskólum landsins. Þær tillögur að lausnum frá fulltrúa í minnihluta borgarstjórnar Reykjavíkur, sem komu fram í Kastljósinu síðastliðinn mánudag, eru sumar varla svaraverðar. Foreldrareknir og sjálfstætt starfandi leikskólar þurfa að fylgja nákvæmlega sömu lögum og reglugerðum og sveitarfélögin. Þeir framleiða ekki leikskólakennara úr engu og hlutfall kennara með leyfisbréf í sjálfstætt starfandi leikskólum er 7% lægra en hjá skólum reknum af sveitarfélögunum. Ég kalla eftir ábyrgri umræðu um leikskólamál frá pólitískt kjörnum fulltrúum en ekki upphrópunum og innpakkaðri froðu um „skyndibita“ stækkun kerfisins sem leysir engan vanda og mun bara gera starfsaðstæður kennara og barna í leikskólum verri. Það er staðreynd að það eru jákvæð teikn á lofti varðandi fjölgun leikskólakennara. Samkvæmt tölum frá HÍ hefur verið umtalsverð fjölgun í leikskólakennaranáminu undanfarin ár og mjög stór hópur útskrifaðist vorið 2022. Það eru í raun tvær breytur sem munu ráðast að rót vandans og fjölga kennurum með leyfisbréf enn frekar. Laun og starfsaðstæður. Borgarfulltrúi í meirihluta í Reykjavík reyndi að færa rök fyrir því að ákvæði um að 2/3 þeirra sem starfa við uppeldi og menntun í leikskóla eigi að hafa leyfisbréf kennara sé einhvern veginn að þvælast fyrir að hægt sé að fjölga kennurum. Hvernig hann kemst að þeirri niðurstöðu er mér hulin ráðgáta. Það er hins vegar ekkert leyndarmál að síðast þegar samtal var um lögin með hagaðilum, börðust sveitarfélögin hart fyrir því að reyna að taka út ákvæði um að 2/3 hlutar þeirra sem sinna uppeldi og menntun þurfi að hafa leyfisbréf. Leikskólakennarar munu aldrei sætta sig við að reglan um 2/3 verði numin á brott úr lögunum. Ef það myndi gerast veit ég fyrir víst að stéttin myndi yfirgefa starfsvettvanginn daginn eftir. Það er hins vegar alveg rétt að við lenginguna á kennaranáminu í leik-, grunn- og framhaldsskólum féll aðsókn í námið tímabundið. Það eru samt 15 ár síðan og við erum fyrir löngu búin að ná aðsókn inn í námið á þann stað sem hún var fyrir lagabreytinguna 2008 eins og borgarfulltrúinn reyndar benti á. Samt heyrum við enn sönginn um að lækka þurfi menntunarkröfu kennara í leikskólum. Það er rangt hjá umræddum borgarfulltrúa að breytingin á lögum 95/2019 hafi leitt til þess að flæði kennara á milli skólastiga hafi aukist leikskólakennurum í óhag. Hið rétta er að á önn minnkaði flæðið um að meðaltali 10.5 félagsmenn leikskólastiginu í óhag við breytingarnar 2019. Þökkum við það helst þeim breytingum sem gerðar voru í kjarasamningum 2020. Flæði kennara milli leik- og grunnskóla er búið að vera leikskólastiginu í óhag svo lengi sem elsta fólk man og eitt leyfisbréf hefur enn sem komið er ekki aukið á þann vanda. Það er samt alveg þannig að leikskólastigið þolir ekki fleiri ár af ójöfnu flæði kennara á milli skólastiga. Það er aðeins ein leið til að að jafna flæði kennara á milli skólastiga. Ólíkur starfstími hefur verið helsta ástæða þess hvers vegna flæðið á milli skólastiganna er kennurum á leikskólastiginu í óhag. Í kjarasamningum 2022 var samið um sérstakt fylgiskjal um framkvæmd betri vinnutíma í leikskólum. Með því meðal annars gefst sveitarfélögum gott tækifæri til að samræma starfstíma í leik- og grunnskólum. Staðreyndin er samt sú að Hafnarfjörður er eina sveitarfélagið sem, enn sem komið er, hefur samræmt skólaárið á milli leik- og grunnskólans. Það gæti því hæglega gerst að kjósi kennarar á höfuðborgarsvæðinu slíkar starfsaðstæður að þeir velji að starfa þar. Hafnarfjörður myndi örugglega taka vel á móti þeim. Kennarar eru nefnilega ekki tré sem skjóta rótum á einum stað. Það er ekki með neinum haldbærum rökum hægt að segja að í undanförnum kjarasamningum hafi ekki verið stigin stór skref í að gera leikskólakennarastéttina samkeppnishæfari við aðra sérfræðinga í launum. Það er bara staðreynd. Það eru samt nær allir sammála því að það verði að meta menntun enn betur til launa. Nema mögulega sveitarfélögin sjálf þar sem umboðið sem þau veita til þess er stundum mjög takmarkað. Svo kvarta þau yfir því að þau fái ekki kennara með leyfisbréf til starfa. Það er eitthvað verulega öfugsnúið hér. Hér má sjá dæmi um laun kennara með leyfisbréf: Leikskólakennari með enga starfsreynslu 604.918 kr. Byrjunarlaun. Byrjandi í dag er með meistarapróf. Leikskólakennari með 20 ára starfsreynslu 705.256 kr. Deildarstjóri með enga starfsreynslu 655.503 kr. Deildarstjóri með 20 ára starfsreynslu 761.948 kr. Starfsreynsla sem ófaglærður starfsmaður í leikskóla er metin á kjarasamning FL/KÍ. Svo má finna laun alls staðar þarna á milli eftir mismunandi starfsreynslu, framhaldsmenntun og starfsheitum. Eins má finna hærri laun ef kennari með leyfisbréf er með 150-240 ECTS einingar umfram B.ed próf eða sambærilegt bakkalárpróf. Eins má finna lægri laun ef einstaklingar eru ekki með leyfisbréf til kennslu. Næsta skref til að gera laun kennara enn samanburðarhæfari við sérfræðinga er jöfnun launa á milli markaða. Tölur frá Hagstofu Íslands sýna að laun sérfræðinga í fræðslustarfsemi eru umtalsvert lægri en laun annarra hópa sérfræðinga. Sérstaklega á það við þegar samanburðurinn er gerður við laun sérfræðinga á almennum markaði. Það er komið að þeirri stundu að markviss skref verði stigin til að efna þetta loforð. Það mál verður hins vegar ekki leyst í þessari grein eða opinberri umræðu heldur við samningaborðið. Þar eru það sveitarfélögin sjálf sem veita umboð til þess. Þau sömu og kvarta yfir því að þau fái ekki kennara til starfa í leikskólum landsins. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Kjaramál Skóla - og menntamál Haraldur F. Gíslason Mest lesið Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Sjá meira
Síðasta haust þegar fyrsta bylgja mótmæla foreldra í Ráðhúsinu var í gangi ritaði ég grein. Hún á jafn vel við í dag og fyrir nokkrum mánuðum síðan. Stundum þarf bara að segja hlutina eins og þeir eru þó að sumir myndu segja að ég sé bara með sigg á hjartanu. Staðreyndin er þessi, öll heimsins mótmæli foreldra í Ráðhúsinu munu ekki ráðast að rót vandans, sem er að það þarf að fjölga kennurum með leyfisbréf í leikskólum landsins ef hann á að geta staðið undir lögbundnu hlutverki sínu. Eins og kemur skýrt fram í lögunum er hlutverk leikskólans að tryggja börnum gæða menntun, uppeldi og umönnun sem tekur mið af aldri þeirra og þroska. Það er alveg skýrt og hafið yfir allan vafa að „þjónustuhlutverk“ leikskóla er ekki annað en nákvæmlega þetta. Það er alveg hægt að skilja reiði yfir loforðum sem ekki hafa verið uppfyllt. Ég vona að þeir flokkar í sveitarfélögum landsins sem bera ábyrgð á þessum óuppfylltu loforðum um leikskólapláss, læri af þeim mistökum. Þú lagar hins vegar ekki þau mistök með að gera fleiri mistök. Sveitarfélögin í landinu verða að sammælast um að hægja á vexti leikskólastigsins og stíga skref til baka. Það þarf að kæla kerfið þannig að nýliðun nái að auka hlutfall kennara með leyfisbréf í leikskólum landsins. Þær tillögur að lausnum frá fulltrúa í minnihluta borgarstjórnar Reykjavíkur, sem komu fram í Kastljósinu síðastliðinn mánudag, eru sumar varla svaraverðar. Foreldrareknir og sjálfstætt starfandi leikskólar þurfa að fylgja nákvæmlega sömu lögum og reglugerðum og sveitarfélögin. Þeir framleiða ekki leikskólakennara úr engu og hlutfall kennara með leyfisbréf í sjálfstætt starfandi leikskólum er 7% lægra en hjá skólum reknum af sveitarfélögunum. Ég kalla eftir ábyrgri umræðu um leikskólamál frá pólitískt kjörnum fulltrúum en ekki upphrópunum og innpakkaðri froðu um „skyndibita“ stækkun kerfisins sem leysir engan vanda og mun bara gera starfsaðstæður kennara og barna í leikskólum verri. Það er staðreynd að það eru jákvæð teikn á lofti varðandi fjölgun leikskólakennara. Samkvæmt tölum frá HÍ hefur verið umtalsverð fjölgun í leikskólakennaranáminu undanfarin ár og mjög stór hópur útskrifaðist vorið 2022. Það eru í raun tvær breytur sem munu ráðast að rót vandans og fjölga kennurum með leyfisbréf enn frekar. Laun og starfsaðstæður. Borgarfulltrúi í meirihluta í Reykjavík reyndi að færa rök fyrir því að ákvæði um að 2/3 þeirra sem starfa við uppeldi og menntun í leikskóla eigi að hafa leyfisbréf kennara sé einhvern veginn að þvælast fyrir að hægt sé að fjölga kennurum. Hvernig hann kemst að þeirri niðurstöðu er mér hulin ráðgáta. Það er hins vegar ekkert leyndarmál að síðast þegar samtal var um lögin með hagaðilum, börðust sveitarfélögin hart fyrir því að reyna að taka út ákvæði um að 2/3 hlutar þeirra sem sinna uppeldi og menntun þurfi að hafa leyfisbréf. Leikskólakennarar munu aldrei sætta sig við að reglan um 2/3 verði numin á brott úr lögunum. Ef það myndi gerast veit ég fyrir víst að stéttin myndi yfirgefa starfsvettvanginn daginn eftir. Það er hins vegar alveg rétt að við lenginguna á kennaranáminu í leik-, grunn- og framhaldsskólum féll aðsókn í námið tímabundið. Það eru samt 15 ár síðan og við erum fyrir löngu búin að ná aðsókn inn í námið á þann stað sem hún var fyrir lagabreytinguna 2008 eins og borgarfulltrúinn reyndar benti á. Samt heyrum við enn sönginn um að lækka þurfi menntunarkröfu kennara í leikskólum. Það er rangt hjá umræddum borgarfulltrúa að breytingin á lögum 95/2019 hafi leitt til þess að flæði kennara á milli skólastiga hafi aukist leikskólakennurum í óhag. Hið rétta er að á önn minnkaði flæðið um að meðaltali 10.5 félagsmenn leikskólastiginu í óhag við breytingarnar 2019. Þökkum við það helst þeim breytingum sem gerðar voru í kjarasamningum 2020. Flæði kennara milli leik- og grunnskóla er búið að vera leikskólastiginu í óhag svo lengi sem elsta fólk man og eitt leyfisbréf hefur enn sem komið er ekki aukið á þann vanda. Það er samt alveg þannig að leikskólastigið þolir ekki fleiri ár af ójöfnu flæði kennara á milli skólastiga. Það er aðeins ein leið til að að jafna flæði kennara á milli skólastiga. Ólíkur starfstími hefur verið helsta ástæða þess hvers vegna flæðið á milli skólastiganna er kennurum á leikskólastiginu í óhag. Í kjarasamningum 2022 var samið um sérstakt fylgiskjal um framkvæmd betri vinnutíma í leikskólum. Með því meðal annars gefst sveitarfélögum gott tækifæri til að samræma starfstíma í leik- og grunnskólum. Staðreyndin er samt sú að Hafnarfjörður er eina sveitarfélagið sem, enn sem komið er, hefur samræmt skólaárið á milli leik- og grunnskólans. Það gæti því hæglega gerst að kjósi kennarar á höfuðborgarsvæðinu slíkar starfsaðstæður að þeir velji að starfa þar. Hafnarfjörður myndi örugglega taka vel á móti þeim. Kennarar eru nefnilega ekki tré sem skjóta rótum á einum stað. Það er ekki með neinum haldbærum rökum hægt að segja að í undanförnum kjarasamningum hafi ekki verið stigin stór skref í að gera leikskólakennarastéttina samkeppnishæfari við aðra sérfræðinga í launum. Það er bara staðreynd. Það eru samt nær allir sammála því að það verði að meta menntun enn betur til launa. Nema mögulega sveitarfélögin sjálf þar sem umboðið sem þau veita til þess er stundum mjög takmarkað. Svo kvarta þau yfir því að þau fái ekki kennara með leyfisbréf til starfa. Það er eitthvað verulega öfugsnúið hér. Hér má sjá dæmi um laun kennara með leyfisbréf: Leikskólakennari með enga starfsreynslu 604.918 kr. Byrjunarlaun. Byrjandi í dag er með meistarapróf. Leikskólakennari með 20 ára starfsreynslu 705.256 kr. Deildarstjóri með enga starfsreynslu 655.503 kr. Deildarstjóri með 20 ára starfsreynslu 761.948 kr. Starfsreynsla sem ófaglærður starfsmaður í leikskóla er metin á kjarasamning FL/KÍ. Svo má finna laun alls staðar þarna á milli eftir mismunandi starfsreynslu, framhaldsmenntun og starfsheitum. Eins má finna hærri laun ef kennari með leyfisbréf er með 150-240 ECTS einingar umfram B.ed próf eða sambærilegt bakkalárpróf. Eins má finna lægri laun ef einstaklingar eru ekki með leyfisbréf til kennslu. Næsta skref til að gera laun kennara enn samanburðarhæfari við sérfræðinga er jöfnun launa á milli markaða. Tölur frá Hagstofu Íslands sýna að laun sérfræðinga í fræðslustarfsemi eru umtalsvert lægri en laun annarra hópa sérfræðinga. Sérstaklega á það við þegar samanburðurinn er gerður við laun sérfræðinga á almennum markaði. Það er komið að þeirri stundu að markviss skref verði stigin til að efna þetta loforð. Það mál verður hins vegar ekki leyst í þessari grein eða opinberri umræðu heldur við samningaborðið. Þar eru það sveitarfélögin sjálf sem veita umboð til þess. Þau sömu og kvarta yfir því að þau fái ekki kennara til starfa í leikskólum landsins. Höfundur er formaður Félags leikskólakennara.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun