Látum ekki yfir­völd draga okkur inn hring­leika­húsið

Það ótrúlegt að verða vitni að því sumir ráðamenn og kjörnir sveitarstjórnarfulltrúar séu farnir að gefa í skyn að slæmt ástand og neyð á leigumarkaði sé flóttafólki og hælisleitendum að kenna. Sorglegt er að verða vitni að því hvernig þessar ásakanir hafa ekki aðeins kynnt undir spennu og örvæntingu hjá leigjendum heldur einnig ýtt undir sundrungu meðal einstaklinga sem glíma við erfiðleika og yfirvofandi húsnæðismissi á leigumarkaði. Það er hinsvegar mikilvægt að við færum áherslur okkar frá því að varpa sök á viðkvæma hópa yfir í að bera kennsl á hina raunverulega sökudólga, sem eru ríkisstjórnin og sveitarstjórnir.

Staðreyndin er sú að Leigumarkaðurinn er heimatilbúin vandi sem rekja má til margra ára aðgerðarleysis yfirvalda. Það virðist vera orðið nokkuð ljóst að stjórnvöld og sveitarstjórnir hafa stimplað sig út sem ábyrgðaraðilar og ætla eingöngu að skemmta sér yfir því að draga leigjendur og aðra viðkvæma hópa inn í hringleikahúsið og horfa á þá berjast innbyrðis. Siðferðishnignunin er svo yfirgnæfandi að á hana er varla minnst nema í fornritum.

En drögum upp hina réttu og sönnu mynd af þvi hvað hér er að eiga sér stað á leigumarkaði og förum yfir nokkra lykilþætti um af hverju staðan er eins og hún er. Í stuttu máli er það eingöngu vegna aðgerða- og sinnuleysis stjórnvalda sem hafa brugðist skyldum sínum og svikið umbjóðendur sína á þann hátt að í minnum verður haft.

Óregluvæddur leigumarkaður: Skortur á skilvirku eftirliti og eftirliti á leigumarkaði er bein afleiðing af því að stjórnvöld og sveitarstjórnir hafa ekki sett og framfylgt viðeigandi ráðstöfunum. Þessi skortur á aðgerðum hefur gert það að verkum að verðið hefur rokið upp og valdið því að margir íbúar, þar á meðal Íslendingar, hafa ekki efni á hentugu húsnæði.

Airbnb sprengingin: Hröð fjölgun skammtíma leigumiðla, eins og Airbnb, hefur haft mikil áhrif á leigumarkaðinn. Hins vegar var þetta fyrirbæri knúið áfram af ófullnægjandi reglugerðum og skorti á fyrirbyggjandi aðgerðum frá stjórnvöldum og ráðum til að bregðast við ástandinu tafarlaust. Það er á ábyrgð kjörinna embættismanna að tryggja að húsnæðismarkaðurinn sé í jafnvægi og aðgengilegur öllum. Samkvæmt lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga, gr. 45 “Sveitarstjórnir skulu, eftir því sem kostur er og þörf er á, tryggja framboð af leiguhúsnæði, félagslegu kaupleiguhúsnæði og/eða félagslegum eignaríbúðum handa þeim fjölskyldum og einstaklingum sem ekki eru á annan hátt færir um að sjá sér fyrir húsnæði sökum lágra launa, þungrar framfærslubyrðar eða annarra félagslegra aðstæðna.” það væri mikill hagur fyrir fjölskyldur að farið væri eftir þessum lögum.

Áhrif ferðaþjónustunnar: Skyndilegur vöxtur og samdráttur í ferðaþjónustu, þar á meðal nýleg sprengja í ferðaþjónustu, hefur haft veruleg áhrif á leigumarkaðinn. Hins vegar bera stjórnvöld þá ábyrgð að þróa öfluga innviði til að stýra áhrifum ferðaþjónustu á húsnæði, sem felur í sér víðtækar reglugerðir og viðbragðsáætlanir til að mæta sveiflum í eftirspurn.

Skortur á reglugerð og vernd fyrir leigjendur: Skortur á sterkum og skýrum lögum/ reglugerðum til að tryggja réttindi leigjenda má rekja til þess að stjórnvöld og sveitarstjórnir hafa ekki forgangsraðað þessum mikilvæga þætti. Það er skylda þeirra að setja heildstæða löggjöf sem verndar leigjendur, stjórnar leiguverði og tryggir sanngjarna meðferð í leigusamningum.

Skyndigróði fyrir fjárfesta: Fjárfestar og efnameira fólk sem kaupa margar eignir í fjárfestingarskyni hefur aukið enn frekar á skort og óréttlæti á leigumarkaði. Hins vegar ættu stjórnvöld og sveitarstjórnir að gera ráðstafanir til að koma í veg fyrir fasteignakaup sem hafa þann eina tilgang að stunda spákaupsmennsku. Eða er það þeirra ætlunarverk?

Það er brýnt að við látum stjórnvöld og sveitarstjórnir taka ábyrgð á núverandi ástandi á leigumarkaðinum. Ef þau hafa snefil af sómakennd og hollustu gagnvart almenningi þá ber þeim skylda til að bregðast samstundis við þeirri húsnæðisneyð sem blasir við fjölda fólks á leigumarkaðinum. þau eru aðalaðilarnir sem bera ábyrgð á því að skapa umhverfi sem viðheldur ójöfnuði og skorti á húsnæði. Það að kenna flóttamönnum og hælisleitendum um er ekki aðeins til þess fallið að beina athyglinni frá hinum raunverulegu sökudólgum heldur líka til að auka á neyðina.

Í stað þess að beita slíkum aðferðum ættu þau að einbeita sér að eftirfarandi aðgerðum, því þannig geta þau leiðrétt að hluta til þann óskapnað sem þau bera ábyrgð á stjórnvöld og sveitarfélög bera ábyrgð að leiðrétta mistök sín í húsnæðismálum, enginn annar:

1. Efla reglugerðir og lög um leigu: Innleiða brýna og strangari reglugerðir og lög um leiguhúsnæði, eins og til dæmis að gera ráðstafanir til að fylgjast með þróun leigumarkaðarins, er nauðsynlegt skref til að koma á stöðugu verðlagi og tryggja sanngjarnt aðgengi að húsnæði fyrir alla íbúa landsins.
2. Stuðningur við sjálfbæra ferðaþjónustu: Stjórnvöld og sveitarstjórnir verða að setja viðeigandi reglur til að ná jafnvægi á milli skammtímaleigu og húsnæðis til langtíma. Þannig verði tryggt að húsnæðismarkaðurinn verði ekki eingöngu drifinn áfram af eftirspurn í ferðaþjónustu og vernda hagsmuni íbúa.
3. Auka vernd leigjenda: Það er mikilvægt að stjórnvöld setji víðtæk lög sem vernda réttindi leigjenda, þar á meðal ákvæði um sanngjarna meðferð, t.d með leigubremsu eða kostnaðartengda leigu. Leiga er eina varan á markaði sem miðast ekki við kostnað , bara þörf fólks til að halda sér heimili
4. Stuðla að ábyrgu eignarhaldi á eignum: Ríkisstjórnin ætti að koma á aðgerðum til að koma í veg fyrir uppkaup á húsnæði og hvetja fjárfesta og leigufélög til að bjóða upp á húsnæði á viðráðanlegu og sanngjörnu verði. Auka við óhagnaðadrifið og félagslegt húsnæði til að stuðla að heilbrigðari og réttlátari leigumarkaði. Við þurfum heilbrigðan leigumarkað sem hentar fyrir alla hópa. Húsnæði er grunnurinn að velferð þjóðarinnar því er mikilvægt að ríki og sveitarfélög vakni upp úr doðanum og fari strax í aðgerðir til að bæta hag leigjenda.

Með því að takast á við þennan kerfisbundnu vandamál sem að fyrrum ríkisstjórnir og sveitarstjórnir hafa skapað með aðgerðar og áhugaleysi sínu í húsnæðismálum getum við færst nær sanngjarnara húsnæðiskerfi fyrir alla.

Öruggt húsnæði er ein af grunnþörfum og grundvallar réttindum einstaklinga og fjölskyldna og það er hægt að gera betur í að tryggja öruggt húsnæði fyrir einstaklinga og fjölskyldur, húsnæði er mannréttindi.

Kæru leigjendur látum ekki draga okkur í þennan slag og einbeitum okkur að raunverulegum sökudólgum ríki og sveitarfélögum sem hafa skapað húsnæðisvandann með aðgerðarleysi sínu í húsnæðismálum.

Höfundur er í stjórn Ungra Pírata.