Gervigreind: Lykill að skilvirkari ríkisfjármálum á Íslandi Sigvaldi Einarsson skrifar 16. desember 2024 16:02 Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar Skoðun Ekki gera ekki neitt Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert heilbrigðiseftirlit á Íslandi? Pétur Halldórsson skrifar Sjá meira
Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind.
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Skoðun Virðing og framkoma í rökræðum um málefni minnihlutahópa Esjar Smári Blær Gunnarsson skrifar