Þjóðarátak í umönnun eldra fólks Einar Magnússon og Þráinn Þorvaldsson skrifa 25. janúar 2025 21:31 Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson Skoðun Skoðun Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Sjá meira
Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en.
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun