Íslenskan lifir – með hjálp gervigreindar! Sigvaldi Einarsson skrifar 8. febrúar 2025 09:00 Fegurð tungumálsins og kraftur tækninnar Íslenskan er dýrgripur. Hún geymir sögu okkar, menningu og sjálfsmynd. Orðatiltæki, málshættir og fjölbreytt beygingakerfi gera hana einstaka og veita okkur fjölbreyttan tjáningarmáta. En á tímum þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum heimi, spyrja margir: Getur íslenskan lifað af í heimi þar sem tækni tekur sífellt meira pláss? Svarið er já – og lykillinn er gervigreind! Hvað er gervigreind? (Sagan um bókasafnið) Hugsum okkur gervigreind eins og stærsta bókasafn heims, þar sem milljarðar bóka eru geymdar. Hver bók inniheldur texta úr ólíkum tungumálum, með orðasamböndum, málsháttum og setningagerðum. En í stað þess að þurfa að fletta upp í hverri bók sjálf getur gervigreind lesið allar bækur samtímis og lært hvernig tungumál virka. Þegar gervigreind lærir nýtt tungumál, byrjar hún á því að safna gögnum – hún skoðar íslenska texta, hlustar á framburð og greinir setningagerðina. Hún lærir hvaða orð tengjast saman, hvernig þau breytast eftir fallbeygingu og hvernig hægt er að nota þau í mismunandi samhengi. Þetta gerir gervigreindinni kleift að búa til þýðingar, raddgreiningu og sjálfvirka leiðréttingu á íslensku – en um leið lærir hún að varðveita íslenskuna og aðrar minni tungur í stafrænum heimi. Gervigreind bjargar ekki aðeins íslensku – heldur öllum minni tungum heims Ekki aðeins íslenskan nýtur góðs af þessari byltingu. Fjöldi tungumála um allan heim stendur frammi fyrir útrýmingarhættu, þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum miðlum. Gervigreind hefur breytt þessari þróun með því að greina, varðveita og kenna minni tungur sem eiga sér fáa mælendur en djúpar rætur í menningu og sögu. Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Íslands, hefur alla tíð lagt mikla áherslu á varðveislu íslenskrar tungu. Hún hafði áhyggjur af því að íslenskan gæti horfið í stafrænum heimi, en nú sjáum við að ný tækni getur orðið einmitt það sem tryggir framtíð hennar. Með stofnun sem ber nafn hennar hefur hún lagt grunn að þeirri viðleitni sem nú sameinar mannlega þekkingu og gervigreind í þágu tungumálaverndar. Vigdís sagði eitt sinn að tungumál væri lykill að menningu. Með gervigreind tryggjum við að íslenskan opni dyr framtíðarinnar, ekki lokist í fortíðinni. Í dag er unnið að því að þróa gervigreind sem getur þýtt, greint og lært minni tungur sem áður voru aðeins talaðar af fáum en fá nú rödd í stafrænum heimi. Þannig tryggjum við að ekki aðeins íslenskan, heldur einnig önnur dýrmæt tungumál, haldist á lífi fyrir komandi kynslóðir. Ég spurði gervigreindina: Hvernig lærir þú íslenska tungu? Að læra íslensku er eins og að vefa flókna og fallega refilmynd – það þarf þolinmæði, ástríðu og góð verkfæri. Áður fyrr lærðum við tungumálið fyrst og fremst með samtölum og lestri. Nú höfum við nýjar aðferðir: ●Gervigreind hjálpar okkur með íslenskan framburð – nú geta forrit skilið framburðarreglur íslenskunnar og kennt fólki að tala rétt. ●Sjálfvirkar þýðingar bæta íslenskukunnáttu – gervigreind gerir íslenskuna aðgengilegri með því að bjóða upp á þýðingar með nákvæmari máltilfinningu. ●Spurnarforrit svara spurningum á íslensku – við getum átt samtöl við gervigreind sem skilur málfræði og getur útskýrt beygingar á eðlilegan hátt. Tækifærin eru endalaus – og með gervigreind verður íslenskunni ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Tungumálið breytist – en hverfa á það ekki að gera! Tungumál þróast með samfélaginu. Ungt fólk talar öðruvísi í dag en fyrir nokkrum kynslóðum, en íslenskan á að halda áfram að þróast á hennar eigin forsendum. Hér eru þrjár útgáfur af sömu hugsun – hver úr sínu tímaskeiði: Í dag (16 ára strákur, slangur og grín): "Ég meina, við verðum bara að halda þessu fresh, ekki láta íslenskuna deyja út eins og gamla Nokia-síma. Þetta er partur af okkur, skilurðu?" Fyrir 150 árum: "Okkur ber að varðveita tungur vorar, eigi mega þær fyrnast í skugga enskunnar." Fyrir 800 árum: "Ekki viljum vér þat, at tungur vorar glatist ok týnist í fjarlægum rásum." Ekki viljum við fara hingað eða hvað? Framtíðin er björt – íslenskunni verður ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Það sem áður virtist ómögulegt – að tæknin gæti aðstoðað við varðveislu íslenskunnar – er nú raunhæf framtíðarsýn. Með því að nýta gervigreind skynsamlega, með áherslu á rétt málfar og menningarlegt samhengi, tryggjum við að íslenskunni verði ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld. Við skulum því ekki láta íslenskuna hverfa í skugga enskunnar, heldur styðja hana með tækni framtíðarinnar! "Orð eru til alls fyrst – tryggjum að þau verði áfram á íslensku." Höfundur er gervigreindarfræðingur🙂 Eftirskrift: Það tók mig tvo tíma að skrifa þessa grein og hún er að öllu leyti mín, en án hjálpar gervigreindar hefði þetta tekið mig viku í það minnsta. 🙂 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Íslensk tunga Sigvaldi Einarsson Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Skoðun Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Fegurð tungumálsins og kraftur tækninnar Íslenskan er dýrgripur. Hún geymir sögu okkar, menningu og sjálfsmynd. Orðatiltæki, málshættir og fjölbreytt beygingakerfi gera hana einstaka og veita okkur fjölbreyttan tjáningarmáta. En á tímum þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum heimi, spyrja margir: Getur íslenskan lifað af í heimi þar sem tækni tekur sífellt meira pláss? Svarið er já – og lykillinn er gervigreind! Hvað er gervigreind? (Sagan um bókasafnið) Hugsum okkur gervigreind eins og stærsta bókasafn heims, þar sem milljarðar bóka eru geymdar. Hver bók inniheldur texta úr ólíkum tungumálum, með orðasamböndum, málsháttum og setningagerðum. En í stað þess að þurfa að fletta upp í hverri bók sjálf getur gervigreind lesið allar bækur samtímis og lært hvernig tungumál virka. Þegar gervigreind lærir nýtt tungumál, byrjar hún á því að safna gögnum – hún skoðar íslenska texta, hlustar á framburð og greinir setningagerðina. Hún lærir hvaða orð tengjast saman, hvernig þau breytast eftir fallbeygingu og hvernig hægt er að nota þau í mismunandi samhengi. Þetta gerir gervigreindinni kleift að búa til þýðingar, raddgreiningu og sjálfvirka leiðréttingu á íslensku – en um leið lærir hún að varðveita íslenskuna og aðrar minni tungur í stafrænum heimi. Gervigreind bjargar ekki aðeins íslensku – heldur öllum minni tungum heims Ekki aðeins íslenskan nýtur góðs af þessari byltingu. Fjöldi tungumála um allan heim stendur frammi fyrir útrýmingarhættu, þar sem stór tungumál ryðja sér til rúms í stafrænum miðlum. Gervigreind hefur breytt þessari þróun með því að greina, varðveita og kenna minni tungur sem eiga sér fáa mælendur en djúpar rætur í menningu og sögu. Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti Íslands, hefur alla tíð lagt mikla áherslu á varðveislu íslenskrar tungu. Hún hafði áhyggjur af því að íslenskan gæti horfið í stafrænum heimi, en nú sjáum við að ný tækni getur orðið einmitt það sem tryggir framtíð hennar. Með stofnun sem ber nafn hennar hefur hún lagt grunn að þeirri viðleitni sem nú sameinar mannlega þekkingu og gervigreind í þágu tungumálaverndar. Vigdís sagði eitt sinn að tungumál væri lykill að menningu. Með gervigreind tryggjum við að íslenskan opni dyr framtíðarinnar, ekki lokist í fortíðinni. Í dag er unnið að því að þróa gervigreind sem getur þýtt, greint og lært minni tungur sem áður voru aðeins talaðar af fáum en fá nú rödd í stafrænum heimi. Þannig tryggjum við að ekki aðeins íslenskan, heldur einnig önnur dýrmæt tungumál, haldist á lífi fyrir komandi kynslóðir. Ég spurði gervigreindina: Hvernig lærir þú íslenska tungu? Að læra íslensku er eins og að vefa flókna og fallega refilmynd – það þarf þolinmæði, ástríðu og góð verkfæri. Áður fyrr lærðum við tungumálið fyrst og fremst með samtölum og lestri. Nú höfum við nýjar aðferðir: ●Gervigreind hjálpar okkur með íslenskan framburð – nú geta forrit skilið framburðarreglur íslenskunnar og kennt fólki að tala rétt. ●Sjálfvirkar þýðingar bæta íslenskukunnáttu – gervigreind gerir íslenskuna aðgengilegri með því að bjóða upp á þýðingar með nákvæmari máltilfinningu. ●Spurnarforrit svara spurningum á íslensku – við getum átt samtöl við gervigreind sem skilur málfræði og getur útskýrt beygingar á eðlilegan hátt. Tækifærin eru endalaus – og með gervigreind verður íslenskunni ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Tungumálið breytist – en hverfa á það ekki að gera! Tungumál þróast með samfélaginu. Ungt fólk talar öðruvísi í dag en fyrir nokkrum kynslóðum, en íslenskan á að halda áfram að þróast á hennar eigin forsendum. Hér eru þrjár útgáfur af sömu hugsun – hver úr sínu tímaskeiði: Í dag (16 ára strákur, slangur og grín): "Ég meina, við verðum bara að halda þessu fresh, ekki láta íslenskuna deyja út eins og gamla Nokia-síma. Þetta er partur af okkur, skilurðu?" Fyrir 150 árum: "Okkur ber að varðveita tungur vorar, eigi mega þær fyrnast í skugga enskunnar." Fyrir 800 árum: "Ekki viljum vér þat, at tungur vorar glatist ok týnist í fjarlægum rásum." Ekki viljum við fara hingað eða hvað? Framtíðin er björt – íslenskunni verður ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld! Það sem áður virtist ómögulegt – að tæknin gæti aðstoðað við varðveislu íslenskunnar – er nú raunhæf framtíðarsýn. Með því að nýta gervigreind skynsamlega, með áherslu á rétt málfar og menningarlegt samhengi, tryggjum við að íslenskunni verði ekki aðeins viðhaldið heldur verður hún efld. Við skulum því ekki láta íslenskuna hverfa í skugga enskunnar, heldur styðja hana með tækni framtíðarinnar! "Orð eru til alls fyrst – tryggjum að þau verði áfram á íslensku." Höfundur er gervigreindarfræðingur🙂 Eftirskrift: Það tók mig tvo tíma að skrifa þessa grein og hún er að öllu leyti mín, en án hjálpar gervigreindar hefði þetta tekið mig viku í það minnsta. 🙂
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun