Ég er bara 5 ára og kenna á því fæ Skúli Bragi Geirdal skrifar 31. maí 2022 14:01 TikTok í hádeginu, SnapChat á kvöldin mér er sagt að þegja meðan Story-tíminn er. YouTube í hádeginu, Warzone á kvöldin hún mamma er svo stressuð en þó mest á sjálfri sér. Já tímarnir breytast og mennirnir með. Fyrir 6 árum var enginn á TikTok. Fyrir 11 árum höfðum við ekki heyrt um SnapChat eða Zoom. Fyrir 15 árum fengum við ekki eina einustu tilkynningu í símana okkar frá Instagram, Messenger og WhatsApp. Fyrir 20 árum lifðum við í heimi án Facebook, YouTube, Twitter, Spotify og Iphone. Fyrir 25 árum síðan notuðum við ekki Wi-Fi eða Bluetooth! Það er nefnilega ekki lengra síðan og gott að minna sig á það varðandi þessa hluti sem virðast ómissandi í daglegu lífi. Hér verður þó engu haldið fram um að allt hafi verið betra í gamla daga enda er ég sjálfur á þrítugsaldri og því tæplega í aðstöðu til þess. Ég legg hinsvegar til að við stöldrum aðeins við og lítum á þennan stafræna heim sem við búum í. Dóttir mín er 5 ára. Hún á vinkonur á sama aldri sem eiga sinn eigin síma.TikTok í hádeginu, Cheerios á kvöldin...Það er auðvitað algjör synd að nýta ekki gamla símann þegar að mamma og pabbi fá sér nýjan. Börnin þurfa jú einhvern tímann að læra á þessi tæki og ef þau eiga sína eigin síma þá getum við foreldrar líka átt okkar nýju síma í friði. Þá geta allir geta setið saman í þögn yfir Story-tímanum. Nei 5 ára börnum þarf að kenna en ekki láta þau kenna á því! Í dag eiga á bilinu 95-100% barna og ungmenna á aldrinum 9-18 ára sinn eigin farsíma á Íslandi.* Að gefa ungum börnum snjallsíma svo þau geti sjálf lært að nota þá, er eins og að henda ósyndu barni útí sundlaug og vona að það læri á endanum að bjarga sér... En þó það sé margt hættulegt við sundlaug fyrir ósyndan einstakling þá bönnum við börnunum ekki að fara í sund heldur kennum þeim frá unga aldri að nota þær rétt. Af því að þá kemur að þeim tíma að þau geta sjálf tekið af sér kútana, stokkið í djúpu laugina og notið þess að synda sjálf. Á meðal barna á aldrinum 9-12 ára í 4.-7. bekk grunnskóla nota 59% TikTok, 57% SnapChat og 29% Instagram. Allir miðlarnir þrír eru með 13 ára aldurstakmarki. Helmingur barna á þessum aldri er með sinn eigin aðgang á YouTube þótt slíkt sé ekki leyfilegt fyrr en við 13 ára aldur og þá með leyfi foreldra þar til 18 ára aldri hefur verið náð.* YouTube er hægt að nota án þess að vera þar með sinn eigin aðgang. Börn undir 13 ára aldri geta því skoðað efnið sem þar er að finna með leyfi foreldra og forráðamanna. Hér erum við komin á einskonar grátt svæði sem fellur fyrir utan aldurstakmörk miðilsins og þá er ábyrgðin sett í hendur okkar foreldra og forráðamanna hvort gefa skuli leyfi eða ekki. En í hverju felst þetta leyfi sem okkur foreldrum er gert að veita börnunum okkar? Setjum við einhverjar kröfur á okkur sjálf um þekkingu á því efni sem við erum að gefa leyfi fyrir? Vitum við hvernig algóritmar þessara miðla virka og hvaða efni börnin okkar sjá þegar að við höfum gefið þeim leyfið? Fylgjumst við eitthvað með eða er leyfið sem við gefum án allra skilyrða? Þriðjungur barna í 4.-7. bekk grunnskóla og þrír af hverjum fimm í 8.-10. bekk grunnskóla og framhaldsskóla hafa spilað tölvuleiki með 18 ára aldurstakmarki. Rúmlega tvöfalt fleiri strákar en stelpur á öllum þessum skólastigum hafa spilað tölvuleiki með 18 ára aldurstakmarki. Um fjórðungur stelpna vissi ekki hvort þær hefðu spilað tölvuleik sem var bannaður innan 18 ára, sem er mun hærra hlutfall en meðal stráka.** Aldurstakmörk eru sett til þess að vernda börn og ungmenni gagnvart skaðlegu efni og eru flokkuð eftir aldri með þroska barna á hverju aldursstigi í huga. Til þess að verndin virki þarf að virða mörkin. En hvað gerist þegar að það er ekki gert? Hvað gerist þegar að barn kemst í snertingu skaðlegt efni? Brennir það sig og forðast síðan eldinn eins og brennt barn eða er skaðinn e.t.v. ekki sjáanlegur strax og því ekki sömu varnarviðbrögð sem virkjast? Enginn tekur eftir því þó heyrist lítið kvein því mamma er að vinna en er orðin allt of sein. Ætlum við öll að vera „svala“ foreldrið sem bannar aldrei neitt? Af hverju ætti ég sem barn yfir höfuð að hafa fyrir því að biðja slíkt foreldri um leyfi? Eru við mögulega að gleyma okkur í okkar eigin skjám og sjáum því ekki ósynd börnin okkar reyna að bjarga sér frá drukknun í þessum ólgusjó? Ætlum við að kasta til þeirra björgunarhringjum síðar þegar að við loksins áttum okkur á vandanum sem við erum búin að koma þeim í til að reyna að bjarga því sem bjargað verður? Hvað þarf til þess að við foreldrar stígum niður fæti og byrjum að taka hlutverki okkar sem leiðbeinendur, ábyrgðaraðilar og leyfisveitendur alvarlega? Við gátum lært að lesa bækur þegar að þær voru nýjasta og hentugasta miðlunarleiðin. Að sjálfsögðu getum við því líka lært að vera læs á nútíma miðla. Góður staður til að byrja á væri að virða aldurstakmörk á efni, því á sviði þurfum við ekki að gerast neinir sérfræðingar því þar er búið að vinna forvinnuna fyrir okkur. Næsta skref gæti síðan t.d. verið að kynna sér málið betur hér í leiðbeiningum fyrir foreldra sem nefnast „Netið og samfélagsmiðlar“ sem Umboðsmaður barna, Fjölmiðlanefnd og Persónuvernd gáfu nýlega út. Höfundur er verkefnastjóri hjá Fjölmiðlanefnd. *Börn og netmiðlar – Tækjaeign og virkni á samfélagsmiðlum 2021 – Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. **Börn og netmiðlar – Tölvuleikir 2021 – Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Samfélagsmiðlar TikTok Facebook Skúli Bragi Geirdal Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
TikTok í hádeginu, SnapChat á kvöldin mér er sagt að þegja meðan Story-tíminn er. YouTube í hádeginu, Warzone á kvöldin hún mamma er svo stressuð en þó mest á sjálfri sér. Já tímarnir breytast og mennirnir með. Fyrir 6 árum var enginn á TikTok. Fyrir 11 árum höfðum við ekki heyrt um SnapChat eða Zoom. Fyrir 15 árum fengum við ekki eina einustu tilkynningu í símana okkar frá Instagram, Messenger og WhatsApp. Fyrir 20 árum lifðum við í heimi án Facebook, YouTube, Twitter, Spotify og Iphone. Fyrir 25 árum síðan notuðum við ekki Wi-Fi eða Bluetooth! Það er nefnilega ekki lengra síðan og gott að minna sig á það varðandi þessa hluti sem virðast ómissandi í daglegu lífi. Hér verður þó engu haldið fram um að allt hafi verið betra í gamla daga enda er ég sjálfur á þrítugsaldri og því tæplega í aðstöðu til þess. Ég legg hinsvegar til að við stöldrum aðeins við og lítum á þennan stafræna heim sem við búum í. Dóttir mín er 5 ára. Hún á vinkonur á sama aldri sem eiga sinn eigin síma.TikTok í hádeginu, Cheerios á kvöldin...Það er auðvitað algjör synd að nýta ekki gamla símann þegar að mamma og pabbi fá sér nýjan. Börnin þurfa jú einhvern tímann að læra á þessi tæki og ef þau eiga sína eigin síma þá getum við foreldrar líka átt okkar nýju síma í friði. Þá geta allir geta setið saman í þögn yfir Story-tímanum. Nei 5 ára börnum þarf að kenna en ekki láta þau kenna á því! Í dag eiga á bilinu 95-100% barna og ungmenna á aldrinum 9-18 ára sinn eigin farsíma á Íslandi.* Að gefa ungum börnum snjallsíma svo þau geti sjálf lært að nota þá, er eins og að henda ósyndu barni útí sundlaug og vona að það læri á endanum að bjarga sér... En þó það sé margt hættulegt við sundlaug fyrir ósyndan einstakling þá bönnum við börnunum ekki að fara í sund heldur kennum þeim frá unga aldri að nota þær rétt. Af því að þá kemur að þeim tíma að þau geta sjálf tekið af sér kútana, stokkið í djúpu laugina og notið þess að synda sjálf. Á meðal barna á aldrinum 9-12 ára í 4.-7. bekk grunnskóla nota 59% TikTok, 57% SnapChat og 29% Instagram. Allir miðlarnir þrír eru með 13 ára aldurstakmarki. Helmingur barna á þessum aldri er með sinn eigin aðgang á YouTube þótt slíkt sé ekki leyfilegt fyrr en við 13 ára aldur og þá með leyfi foreldra þar til 18 ára aldri hefur verið náð.* YouTube er hægt að nota án þess að vera þar með sinn eigin aðgang. Börn undir 13 ára aldri geta því skoðað efnið sem þar er að finna með leyfi foreldra og forráðamanna. Hér erum við komin á einskonar grátt svæði sem fellur fyrir utan aldurstakmörk miðilsins og þá er ábyrgðin sett í hendur okkar foreldra og forráðamanna hvort gefa skuli leyfi eða ekki. En í hverju felst þetta leyfi sem okkur foreldrum er gert að veita börnunum okkar? Setjum við einhverjar kröfur á okkur sjálf um þekkingu á því efni sem við erum að gefa leyfi fyrir? Vitum við hvernig algóritmar þessara miðla virka og hvaða efni börnin okkar sjá þegar að við höfum gefið þeim leyfið? Fylgjumst við eitthvað með eða er leyfið sem við gefum án allra skilyrða? Þriðjungur barna í 4.-7. bekk grunnskóla og þrír af hverjum fimm í 8.-10. bekk grunnskóla og framhaldsskóla hafa spilað tölvuleiki með 18 ára aldurstakmarki. Rúmlega tvöfalt fleiri strákar en stelpur á öllum þessum skólastigum hafa spilað tölvuleiki með 18 ára aldurstakmarki. Um fjórðungur stelpna vissi ekki hvort þær hefðu spilað tölvuleik sem var bannaður innan 18 ára, sem er mun hærra hlutfall en meðal stráka.** Aldurstakmörk eru sett til þess að vernda börn og ungmenni gagnvart skaðlegu efni og eru flokkuð eftir aldri með þroska barna á hverju aldursstigi í huga. Til þess að verndin virki þarf að virða mörkin. En hvað gerist þegar að það er ekki gert? Hvað gerist þegar að barn kemst í snertingu skaðlegt efni? Brennir það sig og forðast síðan eldinn eins og brennt barn eða er skaðinn e.t.v. ekki sjáanlegur strax og því ekki sömu varnarviðbrögð sem virkjast? Enginn tekur eftir því þó heyrist lítið kvein því mamma er að vinna en er orðin allt of sein. Ætlum við öll að vera „svala“ foreldrið sem bannar aldrei neitt? Af hverju ætti ég sem barn yfir höfuð að hafa fyrir því að biðja slíkt foreldri um leyfi? Eru við mögulega að gleyma okkur í okkar eigin skjám og sjáum því ekki ósynd börnin okkar reyna að bjarga sér frá drukknun í þessum ólgusjó? Ætlum við að kasta til þeirra björgunarhringjum síðar þegar að við loksins áttum okkur á vandanum sem við erum búin að koma þeim í til að reyna að bjarga því sem bjargað verður? Hvað þarf til þess að við foreldrar stígum niður fæti og byrjum að taka hlutverki okkar sem leiðbeinendur, ábyrgðaraðilar og leyfisveitendur alvarlega? Við gátum lært að lesa bækur þegar að þær voru nýjasta og hentugasta miðlunarleiðin. Að sjálfsögðu getum við því líka lært að vera læs á nútíma miðla. Góður staður til að byrja á væri að virða aldurstakmörk á efni, því á sviði þurfum við ekki að gerast neinir sérfræðingar því þar er búið að vinna forvinnuna fyrir okkur. Næsta skref gæti síðan t.d. verið að kynna sér málið betur hér í leiðbeiningum fyrir foreldra sem nefnast „Netið og samfélagsmiðlar“ sem Umboðsmaður barna, Fjölmiðlanefnd og Persónuvernd gáfu nýlega út. Höfundur er verkefnastjóri hjá Fjölmiðlanefnd. *Börn og netmiðlar – Tækjaeign og virkni á samfélagsmiðlum 2021 – Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands. **Börn og netmiðlar – Tölvuleikir 2021 – Rannsókn Fjölmiðlanefndar og Menntavísindastofnunar Háskóla Íslands.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun