Að gefa sér niðurstöðuna fyrirfram Stefán Pálsson skrifar 18. október 2023 16:00 Árið 1993 kom félagsmálaráðuneytið því til leiðar að kosið var um sameiningar sveitarfélaga vítt og breitt um landið. Ráðuneytið, sem sinnti meðal annars sveitarstjórnarmálum, hafði lengi hvatt til hreppa og kaupstaði landsins til að mynda stærri og sjálfbærari einingar, en undirtektir verið harla litlar. Að lokum greip ráðherra til þess bragðs að skikka flestallar sveitarstjórnir til að halda kosningar þar sem boðið var upp á sameiningu við nágranna. Hér var hátt reitt til höggs og við fyrstu sýn leit út fyrir að tilraunin hefði mistekist illilega. Nær engar þeirra sameininga sem lagt var upp með í kosningunum náðu fram að ganga og sumstaðar var hugmyndunum hafnað með miklum meirihluta atkvæða. En á næstu misserum kom í ljós að kosningarnar og þær undirbúningsviðræður sem þeim tengdust höfðu náð að sá fræjum. Tilraunin árið 1993 leiddi því í mörgum tilvikum til annarra en þó minni sameininga en lagt hafði verið upp með í fyrstu og í öðrum tilvikum tóku viðhorf íbúa sem í fyrstu höfðu einkennst af vanafestu og íhaldsemi að breytast þegar málin voru skoðuð betur. Í kosningunum fyrir þrjátíu árum voru greidd atkvæði um sameiningu Seltjarnarness, Reykjavíkur, Mosfellsbæjar, Kjalarness og Kjósarhrepps. Á Seltjarnarnesi og í Mosfellsbæ var tillagan felld með allnokkrum mun, Reykvíkingar og Kjalnesingar samþykktu hins vegar og sáralitlu mátti muna að Kjósin gerði slíkt hið sama. Í kjölfarið var fyrir alvöru farið að vinna að sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness sem gekk í gegn skömmu síðar. Það er umhugsunarefni að fyrir arið 1993 hafði engin opinber umræða átt sér stað um samruna þessara tveggja sveitarfélaga, en um leið og umræðan hófst fór boltinn að rúlla og það þrátt fyrir að frumkvæðið hafi komið ofanfrá en ekki frá íbúunum sjálfum. Sameinum norðursvæðið Það var m.a. með þessa sögu í huga sem við Vinstri græn í borgarstjórn Reykjavíkur lögðum fram sakleysislega tillögu um að Reykjavíkurborg myndi bjóða Seltjarnarnesbæ og Mosfellsbæ við viðræðna um mögulega kosti sameiningar sveitarfélaganna þriggja. Það er sannfæring okkar að þessi þrjú samliggjandi sveitarfélög gætu myndað öfluga heild sem væri fær um að þjóna íbúum sínum jafnvel enn betur en nú er gert. Samstarfið er nú þegar mikið á hinum ýmsu sviðum og samlegðaráhrifin augljós, einkum þegar kemur að skipulagsmálum. Það er t.d. umhugsunarefni að Reykjavíkurborg og Mosfellsbær stefna á gríðarlega mikla uppbyggingu í nálega samliggjandi hverfum, Keldnaholti og Blikastaðalandi, á næstu árum. Fleiri dæmi mætti telja til á sviði menningarmála, íþróttamála og skólamála. Skemmst er frá því að segja að tillögunni var vísað frá af fulltrúum meirihlutaflokkanna í borgarstjórn. Ekki vegna þess að þau væru öll andsnúin efni hennar, þvert á móti lýstu einstakir borgarfulltrúar meirihlutans sig sammála markmiðinu. Frávísunin var hins vegar rökstudd með fyrirfram uppgjöf. Bæjarstjórar sveitarfélaganna tveggja, annar pólitískt kjörinn en hin ráðinn embættismaður, höfðu í viðtölum við blaðamenn lýst sig andsnúin hugmyndinni. Bæjarstjóri Seltjarnarness bætti því raunar við að hann teldi fráleitt að ræða svona mál á vettvangi borgarstjórnar þar sem hin rétta málsmeðferð væri sú að hringja í hann persónulega til að fá já eða nei. Á þessum grunni ákvað meirihluti borgarstjórnar að tilgangslaust væri að láta á málið reyna. Missum ekki kjarkinn En líkt og reynslan frá 1993 ætti að kenna okkur, þá eru fyrstu viðbrögð við því að hrófla við rótgrónum fyrirbærum á borð við sveitarfélög alltaf neikvæð. Ef einungis ætti að byggja á fyrstu svörum við sameiningarhugmyndum myndi okkur aldrei takast að sameina íþróttafélög, kirkjusóknir, verkalýðsfélög eða stjórnmálahreyfingar. Raunin er hins vegar sú að þegar samræðurnar hefjast og fólk leyfir sér að sjá hlutina öðru vísi en út frá fyrirframgefnum forsendum, verður oft eitthvað til. Rétt eins og enginn gat séð fyrir sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness fyrir árið 1993 þá er aldrei að vita hvað Seltirningum og Mosfellingum kann í raun að finnast þegar kostirnir og gallarnir eru skoðaðir oní kjölinn. Fræg er skrítlan af manninum sem lenti í að sprengja dekk á bílnum og arkaði í átt að næsta sveitabæ til að fá lánaðan tjakk. Á leiðinni steyptust yfir hann svartsýnislegar vangaveltur og ótal mögulegar ástæður fyrir því hvers vegna bóndinn á bænum kynni að neita honum um tjakkinn. Þegar komið var heim að bæ var hann orðinn svo sannfærður um neikvæð viðbrögð að þegar bóndinn opnaði dyrnar öskraði ferðalangurinn á hann: „Þú getur bara átt þennan helvítis tjakk þinn sjálfur og vertu blessaður!“ – Við meirihlutafulltrúana í Reykjavík hef ég þetta eitt að segja: það gerist ekkert nema þið spyrjið og meira að segja önugir bæjarstjórar utan af Nesi eru líklegir til að lána tjakk ef fallega er beðið. Höfundur er varaborgarfulltrúi Vinstri grænna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sveitarstjórnarmál Stefán Pálsson Reykjavík Borgarstjórn Vinstri græn Seltjarnarnes Mosfellsbær Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Árið 1993 kom félagsmálaráðuneytið því til leiðar að kosið var um sameiningar sveitarfélaga vítt og breitt um landið. Ráðuneytið, sem sinnti meðal annars sveitarstjórnarmálum, hafði lengi hvatt til hreppa og kaupstaði landsins til að mynda stærri og sjálfbærari einingar, en undirtektir verið harla litlar. Að lokum greip ráðherra til þess bragðs að skikka flestallar sveitarstjórnir til að halda kosningar þar sem boðið var upp á sameiningu við nágranna. Hér var hátt reitt til höggs og við fyrstu sýn leit út fyrir að tilraunin hefði mistekist illilega. Nær engar þeirra sameininga sem lagt var upp með í kosningunum náðu fram að ganga og sumstaðar var hugmyndunum hafnað með miklum meirihluta atkvæða. En á næstu misserum kom í ljós að kosningarnar og þær undirbúningsviðræður sem þeim tengdust höfðu náð að sá fræjum. Tilraunin árið 1993 leiddi því í mörgum tilvikum til annarra en þó minni sameininga en lagt hafði verið upp með í fyrstu og í öðrum tilvikum tóku viðhorf íbúa sem í fyrstu höfðu einkennst af vanafestu og íhaldsemi að breytast þegar málin voru skoðuð betur. Í kosningunum fyrir þrjátíu árum voru greidd atkvæði um sameiningu Seltjarnarness, Reykjavíkur, Mosfellsbæjar, Kjalarness og Kjósarhrepps. Á Seltjarnarnesi og í Mosfellsbæ var tillagan felld með allnokkrum mun, Reykvíkingar og Kjalnesingar samþykktu hins vegar og sáralitlu mátti muna að Kjósin gerði slíkt hið sama. Í kjölfarið var fyrir alvöru farið að vinna að sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness sem gekk í gegn skömmu síðar. Það er umhugsunarefni að fyrir arið 1993 hafði engin opinber umræða átt sér stað um samruna þessara tveggja sveitarfélaga, en um leið og umræðan hófst fór boltinn að rúlla og það þrátt fyrir að frumkvæðið hafi komið ofanfrá en ekki frá íbúunum sjálfum. Sameinum norðursvæðið Það var m.a. með þessa sögu í huga sem við Vinstri græn í borgarstjórn Reykjavíkur lögðum fram sakleysislega tillögu um að Reykjavíkurborg myndi bjóða Seltjarnarnesbæ og Mosfellsbæ við viðræðna um mögulega kosti sameiningar sveitarfélaganna þriggja. Það er sannfæring okkar að þessi þrjú samliggjandi sveitarfélög gætu myndað öfluga heild sem væri fær um að þjóna íbúum sínum jafnvel enn betur en nú er gert. Samstarfið er nú þegar mikið á hinum ýmsu sviðum og samlegðaráhrifin augljós, einkum þegar kemur að skipulagsmálum. Það er t.d. umhugsunarefni að Reykjavíkurborg og Mosfellsbær stefna á gríðarlega mikla uppbyggingu í nálega samliggjandi hverfum, Keldnaholti og Blikastaðalandi, á næstu árum. Fleiri dæmi mætti telja til á sviði menningarmála, íþróttamála og skólamála. Skemmst er frá því að segja að tillögunni var vísað frá af fulltrúum meirihlutaflokkanna í borgarstjórn. Ekki vegna þess að þau væru öll andsnúin efni hennar, þvert á móti lýstu einstakir borgarfulltrúar meirihlutans sig sammála markmiðinu. Frávísunin var hins vegar rökstudd með fyrirfram uppgjöf. Bæjarstjórar sveitarfélaganna tveggja, annar pólitískt kjörinn en hin ráðinn embættismaður, höfðu í viðtölum við blaðamenn lýst sig andsnúin hugmyndinni. Bæjarstjóri Seltjarnarness bætti því raunar við að hann teldi fráleitt að ræða svona mál á vettvangi borgarstjórnar þar sem hin rétta málsmeðferð væri sú að hringja í hann persónulega til að fá já eða nei. Á þessum grunni ákvað meirihluti borgarstjórnar að tilgangslaust væri að láta á málið reyna. Missum ekki kjarkinn En líkt og reynslan frá 1993 ætti að kenna okkur, þá eru fyrstu viðbrögð við því að hrófla við rótgrónum fyrirbærum á borð við sveitarfélög alltaf neikvæð. Ef einungis ætti að byggja á fyrstu svörum við sameiningarhugmyndum myndi okkur aldrei takast að sameina íþróttafélög, kirkjusóknir, verkalýðsfélög eða stjórnmálahreyfingar. Raunin er hins vegar sú að þegar samræðurnar hefjast og fólk leyfir sér að sjá hlutina öðru vísi en út frá fyrirframgefnum forsendum, verður oft eitthvað til. Rétt eins og enginn gat séð fyrir sameiningu Reykjavíkur og Kjalarness fyrir árið 1993 þá er aldrei að vita hvað Seltirningum og Mosfellingum kann í raun að finnast þegar kostirnir og gallarnir eru skoðaðir oní kjölinn. Fræg er skrítlan af manninum sem lenti í að sprengja dekk á bílnum og arkaði í átt að næsta sveitabæ til að fá lánaðan tjakk. Á leiðinni steyptust yfir hann svartsýnislegar vangaveltur og ótal mögulegar ástæður fyrir því hvers vegna bóndinn á bænum kynni að neita honum um tjakkinn. Þegar komið var heim að bæ var hann orðinn svo sannfærður um neikvæð viðbrögð að þegar bóndinn opnaði dyrnar öskraði ferðalangurinn á hann: „Þú getur bara átt þennan helvítis tjakk þinn sjálfur og vertu blessaður!“ – Við meirihlutafulltrúana í Reykjavík hef ég þetta eitt að segja: það gerist ekkert nema þið spyrjið og meira að segja önugir bæjarstjórar utan af Nesi eru líklegir til að lána tjakk ef fallega er beðið. Höfundur er varaborgarfulltrúi Vinstri grænna.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar